Factcheck: nee, deze beelden bewijzen niet dat Palestijnen doden ensceneren, maar tonen Egyptisch studentenprotest uit 2013

Op sociale media gaat een video rond die zou moeten bewijzen dat de Palestijnen doden van de bombardementen op Gaza door Israël ensceneren. De beelden zijn echter niet in Gaza genomen, maar in Egypte. Het gaat om een studentenprotest van het Moslimbroederschap in Caïro uit 2013 tegen de staatsgreep van Abdul Fatah al-Sisi.

Deze factcheck is uitgevoerd op basis van de beschikbare informatie op de datum van publicatie. Lees hier meer over hoe we werken.

Volgens socialemediagebruikers zijn de sterftecijfers voor Gaza ferm overdreven. Israël bombardeert al wekenlang de Gazastrook nadat de extremistische organisatie Hamas een aanslag had gepleegd in Israël.

Er gaat een video rond op sociale media die zou moeten bewijzen dat de beelden over slachtoffers van de Israëlisch bombardementen overdreven zijn en doden geënsceneerd worden door de Palestijnen met behulp van ‘crisisacteurs’. In een post van die video op X zien we personen die op de grond liggen, bedekt met witte doeken. Rond de personen op de grond staat een massa mensen toe te kijken. Een van de personen op de grond lijkt inderdaad te bewegen.

In het bijschrift van de X-post lezen we: ‘Dit bewegende lijk is gewoon een Hamas-crisisacteur. Zieke mensen.’ De post wordt vergezeld door hashtags zoals #JusticeForIsrael en #PalestiniansSidedWithHitlerInWW2. Bijna 20.000 mensen zagen via deze post de video op hun tijdlijn passeren. 

Ook andere socialemediagebruikers deelden deze video van ‘bewegende lijken’. Die posts bereikten soms nog veel meer mensen. Zo kregen meer dan 130.000 mensen via deze X-post de video te zien. De post werd ruim 600 keer gedeeld. 

Aanval en bombardementen

De voorbije weken flakkerde het conflict tussen Israël en Hamas opnieuw met veel geweld op. Op zaterdag 7 oktober begon de Palestijnse extremistische groepering Hamas een moordende raid tegen Joodse doelwitten: ze overvielen onder meer een Israëlisch muziekfestival en enkele kibboetsen in de buurt van Gaza. Meer dan 200 mensen werden ontvoerd en tot gijzelaar gemaakt. Tegelijkertijd vuurde Hamas vanuit de Gazastrook duizenden raketten op Israël af. Een overzicht van de gebeurtenissen lezen we in een artikel van het persagentschap Reuters. Volgens de Israëlische autoriteiten zouden bij de aanvallen van Hamas minstens 1400 mensen gestorven zijn.

Israël reageert sinds zondag 8 oktober met dodelijke bombardementen op de Gazastrook. Het Israëlische leger bereidt een grondoorlog voor en besliste in tussentijd om geen personen, water en energie meer door te laten aan de grensposten met Gaza. Dat lezen we in een ander artikel van Reuters. De bombardementen vanuit Israël op Gaza worden intenser en de situatie in de Gazastrook begint de proporties van een humanitaire crisis aan te nemen, aldus Reuters.

Volgens het laatste rapport van de Verenigde Naties zouden al meer dan 4200 mensen het leven hebben gelaten in de Gazastrook. Ze roepen in een persbericht op tot een staakt-het-vuren. In een recent bericht stellen de Verenigde Naties dat er al meer dan 5000 doden zijn gevallen. Het Ministerie van Volksgezondheid in Gaza sprak op 29 oktober van 8425 doden en 3457 dode kinderen.

Beelden van Egyptisch protest uit 2013

We nemen een screenshot van de video om de herkomst ervan te bepalen. Na die te hebben ingeladen in Google Lens komen we bij een artikel van The Print, een Indische nieuwssite terecht. Volgens dat artikel zou de video een demonstratie van Egyptische studenten in Caïro in 2013 tonen. The Print publiceerde zijn artikel in mei 2021, maar vermeldt ook dat de video misbruikt wordt om Palestijnen in diskrediet te brengen.

Een X-post van een factchecker voor BBC Verify bevestigt dat het gaat om een protest tegen de Egyptische regering uit 2013. De activisten zouden volgens hem studenten zijn die verbonden zijn met de Islamitische organisatie Moslimbroederschap. 

De Amerikaanse factcheckorganisatie Snopes publiceerde onlangs ook een factcheck over de beelden. Snopes reageert daarmee op de claim dat de Arabische nieuwssite Al Jazeera beelden van lijken in Gaza zou hebben geschoten om later te kunnen gebruiken in hun uitzendingen. 

Video afkomstig van Egyptische krant

Volgens de Turkse factcheckorganisatie Teyit uit 2018 zouden de beelden van het protest ook gebruikt zijn om de doden tijdens de burgeroorlog in Syrië in vraag te stellen. Accounts op sociale media deelden de video toen om al dan niet bewust twijfel te zaaien over chemische aanvallen in Syrië. 

Teyit bevestigt dat het om een protest van Egyptische studenten gaat. De studenten zouden verbonden zijn geweest aan de Al-Azhar Universiteit. Volgens de auteur van het artikel werden de originele beelden op 28 oktober 2013 geüpload naar het YouTube-account van de Egyptische krant El Badil. 

We vinden de video inderdaad terug op het YouTube-account van die krant. Op 0:14 begint de clip die op sociale media werd gedeeld en zie je één van de ‘lijken’ bewegen. Verder in de video bewegen de andere protestanten ook.

Protest tegen staatsgreep Abdul Fatah al-Sisi

Uit de tekst bij de YouTube-video leren we dat de studenten protesteerden tegen het leger en de politie. Dat zou blijken uit de leuzen die ze tijdens het protest scandeerden. Het protest vond plaats voor de kantoren van de bestuurders van de Al-Azhar Universiteit. Met het protest probeerden ze de universiteitsbestuurders aan te manen zich achter het Moslimbroederschap te scharen.

In juli 2013, enkele maanden voor het protest, had het Egyptische leger onder leiding van Abdul Fatah al-Sisi een staatsgreep gepleegd. De Egyptische president en lid van het Moslimbroederschap Mohamed Morsi werd tijdens die staatsgreep afgezet en gevangengenomen. 

In de nasleep van die staatsgreep organiseerden leden van het Moslimbroederschap allerlei protesten. Die protesten werden met veel geweld neergeslagen. Volgens NRC Handelsblad vielen bij het ontruimen van kampen van Morsi-aanhangers tientallen tot honderden doden. De die-in van de studenten probeert de vele doden onder het toen nog jonge regime van al-Sisi aan de kaak te stellen.