Factcheck: nee, deze beelden bewijzen niet dat er ‘plastic rijst’ gemaakt wordt

Op sociale media circuleren twee video’s uit fabrieken die volgens socialemediagebruikers ‘plastic rijst’ zouden produceren. Dat klopt niet. In één video zien we het productieproces van kunststofkorrels die als tussenproduct gebruikt worden in industriële toepassingen. In een andere video zien we de productie van zogenaamde versterkte rijst.

Deze factcheck is uitgevoerd op basis van de beschikbare informatie op de datum van publicatie. Lees hier meer over hoe we werken.

Op sociale media circuleren twee video’s. In de eerste video zien we twee personen stukken doorzichtige folie in een machine steken. Aan de andere kant van de machine komen witte korrels tevoorschijn. De video heeft als onderschrift: ‘Het maken van plastic rijst. Wees voorzichtig vooraleer je koopt.’ In een reactie op een van de X-posts reageert iemand dat het om rijstpapier gaat.

In de tweede video zien we een andere machine. Daaruit komt een wit soort pulp. Een van de twee mannen die de machine bedient, voegt daar een vloeistof aan toe. Vervolgens komen er witte slierten uit de machine die op noedels lijken. In een ander beeld zien we ook witte korrels tevoorschijn komen. Wanneer er ingezoomd wordt op de korrels, wordt duidelijk dat ze op rijst lijken. 

De verspreiders zien in de beelden bewijs voor de productie van ‘plastic rijst’. De rijst zou van plastic gemaakt worden en zou voor menselijke consumptie bedoeld zijn.

De video’s en screenshots van die beelden worden massaal gedeeld op sociale media. Zo waren de beelden terug te vinden op zowel X (hier, hier, hier, en hier) als TikTok (hier, hier, hier en hier). Ook Nederlandstalige socialemediagebruikers deelden de video’s. Zo postte een X-gebruiker de tweede video met als Nederlandstalig bijschrift: ‘Nep rijst van plastic.’

Maar tonen de video’s nu het maken van rijst? En indien ja, is die rijst gemaakt van plastic?

‘Neprijst’

De bewering dat fabrikanten plastic in hun rijst verwerken of rijst volledig uit plastic maken, circuleert al ruim tien jaar. Volgens een factcheck van het Nederlandse NU.nl zouden de eerste berichten over in Chinese rijst verwerkt plastic al in 2011 verschenen zijn. NU.nl verwijst daarvoor naar een artikel van The Korea Times dat bericht had over de massale productie van neprijst. Het artikel van The Korea Times levert weliswaar geen concreet bewijs voor die bewering.

Sindsdien steekt het verhaal geregeld de kop op. Zo stond de theorie volgens NU.nl in 2016 weer even in de belangstelling nadat in Nigeria een lading ‘neprijst’ in beslag was genomen. Na onderzoek bleek de rijst te zijn besmet met bacteriën, maar geen plastic te bevatten. Dat bericht ook BBC News. 

Plastic korrels

In de eerste video zien we in de rechterbovenhoek het woord ‘hats’ staan, met een hoed ernaast. Via andere posts van de video’s komen we bij het X-account @HATSTRUTH terecht. Wanneer we de handle @HATSTRUTH ingeven op Google komen we bij een Telegramkanaal met dezelfde naam terecht. Daar werd de video op 31 oktober gedeeld. De video werd opnieuw gedeeld op 22 december.

We geven een screenshot van de video in Google Lens om de herkomst ervan te achterhalen. Zo komen we terecht bij een factcheck van de Indische nieuwssite News Mobile. Volgens hen zijn de beweringen over ‘plastic rijst’ die over de video gedaan worden onwaar.

News Mobile verwijst naar een uitgebreidere versie van de video die op YouTube is gepubliceerd in 2017. Ook daarin staat een verwijzing naar ‘plastic rijst’. Volgens News Mobile gaat het weliswaar niet om een fabriek van plastic rijst, maar een fabriek van korrels uit kunststof.

Op een bepaald moment komt een zak met de letters ‘EVA’ in beeld (0:48). EVA kan staan voor ethyleen vinyl acetaat, een kunststof die gebruikt wordt voor rubberachtige toepassingen. News Mobile herkent op de zak de naam Hanwha Total Petrochemical Co-operation Limited. Dat blijkt een chemiebedrijf uit Zuid-Korea te zijn dat EVA-korrels produceert.

Op de website van het bedrijf vinden we de korrels die het produceert terug. De korrels worden gebruikt voor het schuim in sneakers, lijm voor fotografiefilm, inkapselingsmiddelen voor zonnebatterijen en als extrusiecoating voor machines. De korrels zijn dus het eindproduct van de fabriek, maar slechts een tussenproduct voor andere toepassingen en worden niet als ‘rijstkorrels’ verkocht.

Nutritioneel versterkte rijst

Het logo van @HATSTRUTH staat ook op sommige versies van de tweede video. Op het Telegramkanaal met die naam vinden we ook die video terug. Het kanaal deelde de video op 6 april. 

Maar in de linkerbovenhoek zien we ook een andere naam met logo staan: Sunpring. We geven die naam in op Google en komen terecht op de website van een bedrijf met dezelfde naam dat machines maakt om ‘versterkte’ artificiële rijst te produceren. 

Op de site van het bedrijf lezen we dat artificiële rijst een soort rijstvervanger is, die eruit ziet als rijst, maar een pak voedzamer is. Dat komt doordat de producent tijdens het productieproces tal van voedingsstoffen kan toevoegen, zoals vitamine A, vitamine B12, vitamine B1, ijzer, zink en foliumzuur. Volgens het bedrijf zou die artificiële rijst vijf tot tien keer zo voedzaam zijn als gewone rijst. 

Dat lezen we ook in een artikel van de Indische krant The Hindu. In het artikel lezen wel dat er in India een project aan de gang is om versterkte rijst te verdelen over het land omdat het een gezondere optie is dan gewone rijst.

Volgens het Food Fortification Initiative (FFI) is 9 procent van de industrieel geproduceerde rijst ondertussen al versterkt. In 2022 was dit nog maar 4,1 procent en voor 2021 slechts 1,2 procent. Uit een kaart van FFI leiden we af dat versterkte rijst vooral gebruikt wordt in Zuid-Amerika, West-Afrika, het Arabisch schiereiland, India, China en Zuidoost Azië.