Volgens socialemediagebruikers uit binnen- en buitenland zouden beelden bestaan die bewijzen dat de bosbranden op het Hawaiiaanse eiland Maui ‘vreemd’ en ‘onmogelijk’ zijn. Maar onderzoek toont net aan dat ellipsvormige branden de norm zijn wanneer de verbrande gebieden uit grotendeels dezelfde vegetatie bestaan.

Deze factcheck is uitgevoerd op basis van de beschikbare informatie op de datum van publicatie. Lees hier meer over hoe we werken.

In de nacht van 8 augustus ontstonden op het Hawaiiaanse eiland Maui bosbranden. Gevoed door invasieve grassoorten en de nabijheid van een orkaan verspreidden de vlammen zich razendsnel en namen de branden ongeziene proporties aan. In geen tijd verwoestten ze delen van het eiland. De kuststad en populaire vakantiebestemming Lahaina werd bijzonder zwaar getroffen. Het is nu volgens Amerikaanse nieuwszender NBC al de dodelijkste bosbrand in de Verenigde Staten sinds 1918. 

Al snel deden allerlei theorieën over de bosbranden de ronde. Sommige socialemediagebruikers zijn er rotsvast van overtuigd dat de bosbranden bewust aangestoken zijn, en dat ze zich niet op een natuurlijke manier hadden verspreid. Ze vinden daar naar eigen zeggen bewijs voor in beeldmateriaal van de branden. Een beeld dat vaak terugkomt is een foto waarop te zien is dat de branden de vorm van een ellips aannemen.

De ellipsvormige brand werd door tal van socialemediagebruikers gedeeld. Een invloedrijke twitteraar met bijna 20.000 volgers deelde een video (hier gearchiveerd) op X (voorheen Twitter) met allerlei beelden van de branden. Maar liefst 5,1 miljoen mensen zagen die video al op hun tijdlijn passeren. De post werd ondertussen bijna 6000 keer geretweet. Bij videobeelden van de ellips staat het bijschrift ‘Lahaina-stad is perfect omsingeld door vuur’.

Ook de alternatieve nieuwssite Frontnieuws pikte de theorie op. Het lijst in een post (hier gearchiveerd) op zijn website dingen op die ‘aan het denken zetten’ over de Maui-branden. In zijn post deelt Frontnieuws een retweet van de X-post door ondernemer en door Frontnieuws benoemd “samenzweringstheoreticus” Steve Kirsch (hier gearchiveerd). In zijn post beweert Kirsch dat bosbranden ‘nooit’ in perfecte een ellipsvorm branden. ‘Dit is onmogelijk’, vertelt hij daarover. Hij leidt uit die vaststelling af dat de branden wel ‘bewust’ moeten zijn aangestoken.

Beelden zijn echt

De beelden van de ellipsvormige brand zijn genomen vanuit een vliegtuig dat op 10 augustus langs de kust van het eiland Maui vloog. Dat weten BBC News en New York Post, en is ook duidelijk zichtbaar in de rechterbovenhoek van het beeld dat te zien is net voor de maker inzoomt op de ellipsvormige brand (0:27).

De beelden die in de video gebruikt werden, zijn ook verspreid door andere media. BBC News deelde ze bijvoorbeeld online. Van BBC News leren we dat de beelden gemaakt zijn door een passagier van het vliegtuig, Claudia Griffin. Ook The Independent en New York Post bevestigen dat de beelden genomen zijn door een ooggetuige van de branden op Maui en deelden de beelden.

Op beelden die VRT NWS over de branden op Maui online heeft verspreid, zijn gelijkaardige ellipsvormige branden zichtbaar. Die beelden werden genomen door Clint Hansen die verbonden is aan de lokale omroep Maui Real Estate Radio. Dat is duidelijk aangeven op de beelden zelf. De beelden van Hansen werden ook door andere media zoals Sky News verspreid. 

De beelden die twitteraars en alternatieve media hebben verspreid, tonen dus wel degelijk de bosbranden op Maui. Er zijn ook andere beelden beschikbaar die hetzelfde tonen, en zijn wijdverspreid door reguliere media uit verschillende landen.

Ellipsvormige branden wel natuurlijk

Volgens sommige socialemediagebruikers zou de ellipsvorm waarin het vuur zich op sommige plaatsen verspreidde ‘vreemd’ of ‘onmogelijk’ zijn. Ze insinueren daarmee dat de branden zich niet op een normale manier verspreid hebben. Dat hun verspreiding daarentegen ‘geholpen is’, of dat het vuur ‘bewust werd aangestoken’, zoals Steve Kirsch beweert. 

Die veronderstelling is echter fout. Onderzoek toont aan dat ellipsvormen wel degelijk een normale en natuurlijke manier zijn waarop bosbranden zich verspreiden. Volgens de U.S. National Park Service kenmerken drie zaken de manier waarop een bosbrand uitdijt: de brandstof, het weer en de topografie van het gebied waarin de brand plaatsvindt. De wisselwerking tussen die drie bepaalt hoe rap en op welke manier een brand zich verspreidt. Het bepaalt bijgevolg ook de vorm waarin we de brand kunnen waarnemen van bovenaf. 

Een studie in het tijdschrift Ecological Modelling, heeft dat verder onderzocht. Volgens dat onderzoek kunnen bosbranden in bepaalde gevallen inderdaad tot ellipsen, dubbele ellipsen of eivormige branden leiden. Dat is het geval wanneer de branden zich verspreiden in een omgeving met hoofdzakelijk dezelfde vegetatie. Die uniformiteit van vegetatie vergroot bij aanhoudende droogte.

Aardsysteemwetenschapper Sander Veraverbeke (Vrij Universiteit Amsterdam), die gespecialiseerd is in de link tussen klimaatverandering, ecosystemen en de koolstofcyclus, bevestigt die bevindingen: ‘Dergelijke ellipsvormige verspreiding is exact hoe vuur zich verspreidt in een homogene brandstof onder een bepaalde windrichting en -sterkte.’

Ook Christopher Dunn, een assistent-professor bosbeheer aan Oregon State University bevestigt dat. In een eerdere factcheck door AFP vertelt hij dat de vormen die de branden aannamen volledig natuurlijk en te verwachten zijn onder de omstandigheden die in de video zichtbaar zijn. In diezelfde factcheck wordt professor brandbeveiligingstechnieken Arnaud Trouve (University of Maryland) opgevoerd. Volgens hem is er ‘niets ongewoon aan de geobserveerde vuurlijnvormen’.