Factcheck: Nee, de WHO testte geen geit positief op corona

Deze factcheck is uitgevoerd op basis van de beschikbare informatie op de datum van publicatie. Lees hier meer over hoe we werken.

Volgens een vaak gedeeld bericht op Facebook zou de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) zich hebben laten foppen door de Tanzaniaanse president John Magufuli. Die zou stalen van dieren en vruchten hebben opgestuurd naar de WHO, die enkele van die monsters positief testte. Dat klopt niet.

‘Tanzania krijgt testkits van de WHO om hun bevolking te testen maar de president laat helemaal geen mensen testen, hij veegt de teststaafjes overal, bij een geit, een vogel, een papaya, aan alles veegt hij de staafjes behalve mensen. Ze sturen de testkits terug naar de WHO, voorzien van een label met naam en leeftijd van mensen. Wat denk je? De uitslag is binnen, volgens de WHO is 80% van de mensen besmet met corona.’

Dat wordt op 10 mei gepost op de Facebookpagina van Vlaams Collectief, samen met een fragment uit een toespraak die de Tanzaniaanse president John Magufuli hield op 3 mei. Nochtans is dat niet wat de president zegt in het acht minuten durende, in het Engels ondertitelde fragment met als titel ‘President questions coronavirus kits’.

Motorolie

Magufuli vertelt in dat fragment dat hij stalen van onder meer een geit, een schaap, een papaja en motorolie liet afleveren bij het nietsvermoedende Nationale Gezondheidslaboratorium in Dar es Salaam, dat de monsters testte op het coronavirus.

‘Bij alle stalen verzonnen we een fictieve naam en leeftijd van een patiënt’, vertelt de president, zichtbaar geamuseerd. ‘Het motoroliestaal en dat van het schaap kwamen terug met het label ‘negatief’, het monster van de papaja en de geit testten positief op het coronavirus. Moeten die nu allemaal in quarantaine?’

Koen Bostoen, professor Swahili en Afrikaanse taalkunde aan UGent, vermoedt dat het filmpje authentiek is, en zegt dat de Engelse vertaling in de ondertitels op enkele details na overeenkomt met wat de president in het Swahili zegt. Van de speech is op YouTube ook een meer volledige versie van 35 minuten terug te vinden.

Sterven van angst

Volgens de president van het Oost-Afrikaanse land is hiermee het bewijs geleverd dat de coronatests onbetrouwbaar zijn en dat ook mensen verkeerdelijk positief getest moeten zijn. Mensen die volgens de president nu nodeloos ongerust zijn, want ‘de geit leeft nog en de papaja ligt te rijpen’. Die mensen zullen volgens de president eerder sterven van angst dan van corona.

De medewerkers van het bewuste labo zijn volgens de president nochtans goed opgeleid. Het kan volgens hem dus niet anders of ze zijn omgekocht, al laat hij in het midden door wie. Hij suggereert ook dat de geïmporteerde swabs en reagenten misschien al op voorhand besmet waren.

Die kans acht Katrien Lagrou, microbioloog aan UZ Leuven ‘nihil’. ‘Dat zou meteen blijken want bij ieder onderzoek worden interne controletests gedaan op stalen waarvan men zeker weet dat ze positief of negatief zijn. Iedere firma die testkits levert, stelt dat controlemateriaal zelf ter beschikking. Het is natuurlijk altijd moeilijk oordelen over een labo waarvan je de expertise of de werkomstandigheden niet kent.’

Speeksel van een geit

Dat een professioneel labo stalen ontvangt die niet van mensen afkomstig zijn en dat niet merkt, is volgens Lagrou niet onmogelijk. ‘Wanneer het testproces sterk geautomatiseerd verloopt, dan worden de stalen niet eerst visueel geïnspecteerd. Speeksel van een geit ziet er trouwens niet anders uit dan menselijk speeksel. In het geval van motorolie vermoed ik dat je aan de donkere kleur wel zou zien dat er iets niet klopt.’

Theoretisch gezien is het volgens Lagrou ook niet onmogelijk dat een staal van een papaja positief zou testen. ‘Stel dat een besmet iemand heeft gehoest op de vrucht, dan kan er nog genetisch materiaal aanwezig zijn dat door de test wordt opgepikt, zelfs al is het virus ondertussen niet meer in leven. In het geval van de geit lijkt zoiets eerder onwaarschijnlijk, al kun je nooit uitsluiten dat een geit besmet zou zijn met het coronavirus of dat het een vals positief testresultaat betreft, bijvoorbeeld doordat een spat van een sterk positief staal in het labo op een negatief staal terechtkomt en op die manier een positief resultaat oplevert.’

Economie

Dat de coronatests onbetrouwbaar zouden zijn, past in het kraam van de Tanzaniaanse president, die vindt dat het met dat coronavirus nogal meevalt. Magufuli wil vooral dat de economie blijft draaien en dat de voor het land belangrijke toeristen zo snel mogelijk terug kunnen komen. In het filmpje roept de president zijn volk op om rustig te blijven en vooral hard te werken, zodat de productie op peil blijft.

In tegenstelling tot andere Afrikaanse landen zoals Rwanda of Oeganda kondigde Tanzania geen algemene lockdown af. Wel werden de scholen gesloten en sport- en muziekevenementen verboden. De scholen zijn ondertussen gedeeltelijk weer open. De kerken heeft Magufuli, die volgens professor Bostoen vaak naar buiten komt als devoot katholiek, nooit gesloten.

Volgens een recent artikel in Mo zou de president, ondanks zijn wetenschappelijke achtergrond als doctor in de scheikunde, vooral geloven in niet-wetenschappelijk bewezen remedies voor covid-19. Bidden bijvoorbeeld, of het inhaleren van hete stoom of het gebruiken van kruiden- en plantendrankjes.

Uit datzelfde artikel blijkt dat de officiële coronastatistieken van Tanzania zeer gunstig ogen, maar dat het raden is naar de reële gezondheidssituatie in het land. Volgens de meest recente informatie van de Wereldgezondheidsorganisatie, die dateert van 8 mei, testten 508 Tanzanianen positief en stierven 21 mensen aan covid-19. Maar de overheid deelt al wekenlang geen officiële cijfers meer van het aantal coronabesmettingen.

Ondertussen gonst het van de geruchten over het veel hogere aantal zieken in het land. De dood van enkele politici en andere hooggeplaatste figuren – die officieel niets met corona te maken had – heeft die geruchten nog gevoed, zo schreef de Volkskrant begin mei al. Volgens Amnesty International zouden verschillende Tanzaniaanse media al boetes hebben gekregen voor het ‘verspreiden van valse en misleidende informatie’ over de corona-aanpak.

Meer informatie over de factchecks vindt u op de website van Knack.

U vindt onze factchecks ook terug bij deCheckers, samen met betrouwbare factchecks van andere Vlaamse redacties.

Knack is erkend lid van het International Fact-Checking Network (IFCN) en European Fact-Checking Standards Network (EFCSN).

Krasse uitspraak, straf cijfer of dito feit in de actualiteit gezien?
Vul uw vraag in op de website van deCheckers met exacte bronvermelding van het citaat of stuur het naar factcheck@knack.be.

Knack maakt onderdeel uit van Roularta Media Group.

Meer factchecks

Factcheck: nee, je hoeft geen uur te wachten voor je ’s morgens koffie drinkt

Factcheck: hangt het van de gemeente af of een student een leefloon krijgt?

Factcheck: nee, Christine Lagarde heeft niet gezegd dat contant geld afgeschaft moet worden om klimaatverandering tegen te gaan

Factcheck: nee, dieselauto's zijn niet even milieuvriendelijk als elektrische wagens

Factcheck: nee, VN-organisatie UNRWA voegde zwarte rouwband niet pas na dood Hamasleider aan haar logo toe