Factcheck: Nee, de covidtest biedt geen toegang tot je hersenen

Deze factcheck is uitgevoerd op basis van de beschikbare informatie op de datum van publicatie. Lees hier meer over hoe we werken.

Op sociale media circuleert een artikel dat suggereert dat je met een covidtest direct toegang krijgt tot de hersenen. Zo zouden mensen geïnfecteerd kunnen worden of nanochips ingeplant krijgen. Anatomisch blijkt dat onmogelijk.

Op 27 augustus plaatst een Nederlandse vrouw een lang bericht in de Facebookgroep Burger Bond Nederland. De inleiding van die tekst luidt: ‘De covid-PCR-tests worden uitgevoerd met een 15 centimeter lang wattenstaafje, dat de neus in wordt geduwd tot helemaal achterin de neusholte. Waarom? Het wattenstaafje komt in aanraking met de zeer gevoelige cribriforme plaat, ook wel zeefbeen genoemd, die direct toegang biedt tot je hersenen. Zit er een bijbedoeling achter deze tests?’

Volgens de titel van het stuk zou die bijbedoeling zijn om ‘mensen te infecteren of iets bij hen te implanteren’. Het bericht wordt 239 keer gedeeld en bereikt zo 41.000 mensen.

Wanneer we deze tekst zoeken, blijkt het een kopie van een artikel op de site transitieweb.nl. Wanneer we dat artikel analyseren met CrowdTangle blijkt het te circuleren in verschillende Nederlandse en Belgische Facebookgroepen. Het stuk werd al 25 keer op Facebook geplaatst en bereikte zo al meer dan 122.000 mensen.

Onderaan het artikel staat de originele bron van het stuk: een Engelstalige artikel op de site The Freedom Articles. Op die site staat het artikel onder de categorieën ‘biowapens’ en ‘menselijke microchips’.

De titel van het stuk is een suggestie. In de Nederlandse vertaling van het stuk luidt die voluit: ‘Zou het zo kunnen zijn dat deze covidtests heimelijk worden gebruikt om mensen te infecteren (met een middel dat ziekte veroorzaakt), het vaccin toe te dienen (waarvan ze beweren dat het nog in ontwikkeling is) of zelfs iets bij mensen te implanteren (met nanotechnologie, bijv. microchips)?’

Om deze mogelijkheid hard te maken bevat de tekst een analyse van wat een covidtest juist is, hoe hij werkt en hoe je ermee toegang krijgt tot de hersenen. We bekijken enkele feitelijke claims uit het artikel.

Wattenstaaf van 15 cm?

Het artikel gaat over de PCR-testen, dat zijn de covidtesten die op zoek gaan naar genetisch materiaal van covid-19. Het stuk gaat dus niet over de testen die antilichamen opsporen. Over de PCR-test stelt het artikel dat ‘de neuswattenstaafjes die worden gebruikt (nasofaryngeaal of orofaryngeaal) ongelooflijk lang (15 centimeter) zijn wat betekent dat ze helemaal tot achter in de neusholte reiken’.

Uit een document van Sciensano blijkt dat er inderdaad nasofaryngeale en orofaryngeale covid-testen bestaan. We bellen met viroloog Steven Van Gucht van Sciensano om deze termen beter te begrijpen. ‘De pharynx is de keel. Het gaat dus over twee plekken in de keel waar de test kan worden afgenomen. Dat kan ofwel in de mondkeel (oro betekent mond) of in de neuskeel (naso betekent neus).’ Op de afbeelding hieronder zien we de neuskeel in het blauw en de mondkeel in het groen.

Om op die plekken te raken heb je inderdaad een lang wattenstaafje nodig volgens Van Gucht: ‘Die staafjes zijn inderdaad ongeveer 15 centimeter lang, maar ze gaan niet volledig in de mond of de neus. Je hebt ook een handvat nodig. Op de staafjes staat een klein streepje of een inkeping om aan te geven hoe diep je mag gaan. Dat is meestal tussen de acht en de tien centimeter. Het varieert van mens tot mens.’

Professor Ingeborg Dhooge, neus-keel-oorspecialist en diensthoofd aan het Universitair Ziekenhuis Gent, bevestigt dat de staafjes zo lang zijn. ‘Dat is nodig om ter hoogte van de naso- of oropharynx een staal af te nemen gezien deze holtes zo diep gelegen zijn.’

Deze info uit het artikel klopt dus grotendeels. Al gaat niet heel het staafje het lichaam binnen. De auteur van het artikel vraagt zich vervolgens af: ‘Bestaat er een medische reden waarom deze wattenstaafjes zo lang moeten zijn?’

‘Ja, die bestaat’, zegt Van Gucht. ‘De neuskeel is namelijk de lievelingsplek waar het virus zich vastzet, waar het vermeerdert en waar je het makkelijkst kunt aantonen dat het aanwezig is. Op die plek kunnen we makkelijk het genetische materiaal (RNA) van het virus detecteren.’

‘Als iemand covidsymptomen heeft wil je deze techniek gebruiken, omdat het de meest gevoelige techniek is. Je wil zeker weten of iemand covid-19 heeft of niet, zodat die persoon gescheiden kan worden van niet-covidpatiënten.’

Toegang tot de hersenen?

Het artikel dat we onderzoeken geeft echter een andere verklaring voor de lengte van het wattenstaafje. ‘Veel van de tests (ze gebruiken allemaal dat ongelooflijk lange wattenstaafje) halen het monster van de cribriforme plaat af, een botje van een millimeter dikte boven in de neusholte, dat is geperforeerd met veel gaatjes die direct toegang geven tot de hersenactiviteit.’

Die informatie blijkt niet te kloppen. De staalafname gebeurt niet van de cribriforme plaat en de ‘directe toegang tot de hersenactiviteit’ moet genuanceerd worden.

Wat is die cribriforme plaat? ‘Dat is de bovenkant van de neus en dat is waar de reukzenuw en -sensoren zitten’, zegt Van Gucht. ‘Die zenuwen gaan naar de hersenen, zo kunnen we ruiken.’

Dhooge bevestigt deze info. ‘De cribriforme plaat is de benige scheidingswand tussen de neusholte en de schedelholte. Deze bevindt zich helemaal in het dak van de neusholte en is in eerste instantie niet zo makkelijk bereikbaar. Anderzijds is het een benige plaat die je niet zomaar kan perforeren met een wattenstaafje.’

En zitten er gaatjes in dat bot? ‘Ja, boven het slijmvlies zitten heel kleine gaatjes. Die zijn microscopisch klein en kun je met het blote oog niet zien.’ Van Gucht: ‘Door die kleine gaatjes loopt de reukzenuw van de hersenen naar de bovenkant van je neus. Maar dat is niet de plaats die we bemonsteren.’

‘Om naar de cribriforme plaat te gaan zou je met je wattenstaaf naar boven moeten gaan, maar voor een covidtest gaan we in de neus horizontaal naar achter tot in de neuskeel. We mikken niet op de cribriforme plaat.’ Dhooge bevestigt: ‘We volgen met het wattenstaafje mooi de bodem van de neus. Normaal kom je dus niet uit op die plek’.

Dat je voor een covidtest onderaan de neus blijft, lezen we ook in het instructiedocument van Sciensano.

Het is dus niet de bedoeling dat het wattenstaafje bij de cribriforme plaat komt, maar wat als dat toch zou gebeuren? ‘Dan zou je de gevoelige reuksensoren beschadigen’, schetst Van Gucht het worstcasescenario. ‘Het zou zijn alsof je in in je oog zou gaan steken. Het is een valse veronderstelling dat er covidtesten zijn die dat doen.’

Dhooge: ‘In dat geval zou je in eerste instantie het slijmvlies kwetsen en een bloeding veroorzaken. Aangezien de neus op die plaats ook zeer nauw is zal de patiënt ook pijn ervaren. De kans dat je met een wattenstaafje deze cribriforme plaat perforeert en dus de hersenen bereikt is uitgesloten. Daarvoor is het bot te hard en zijn de poriën voor de reukzenuwen véél te klein.’