Factcheck: nee, de bosbranden op Rhodos werden niet aangestoken om windmolens te kunnen bouwen

Een Duitse alternatieve nieuwssite stelt dat de bosbranden op Rhodos zijn aangestoken om plaats te maken voor nieuwe windmolenparken. Dat is fout. Er zijn geen windmolenparken gepland in dat gebied.

Deze factcheck is uitgevoerd op basis van de beschikbare informatie op de datum van publicatie. Lees hier meer over hoe we werken.

Op 29 juni verspreidde de Duitse alternatieve nieuwssite AUF1 een Telegrambericht (hier gearchiveerd) over de bosbranden op het Griekse eiland Rhodos. In dat bericht stellen de auteurs dat de bosbranden die op Rhodos zijn uitgebroken, zich hoofdzakelijk in een ‘windpark-areaal’ bevinden. 

Ze zeggen erbij dat de bosbranden niet te wijten zijn aan klimaatverandering, maar door mensenhanden zijn aangericht. Om dat te staven verwijzen ze naar uitspraken van de burgemeester van Rhodos-Stad, Antonis Kambourakis. Kambourakis zou het zeker weten dat de bosbranden aangestoken zijn.

Onder de post valt te lezen dat er al windturbines in het gebied zouden staan en dat er plannen bestonden om er bij te plaatsen. Die uitbreiding zou niet kunnen doorgaan omdat er geen kapvergunning beschikbaar was. AUF1 insinueert dat de bosbrand zou aangestoken zijn om zo het gebied vrij te maken van de bomen die niet gekapt mochten worden.

Het Telegrambericht van AUF1 werd ook op meer traditionele sociale media opgepikt. Zo deelde Jeroen Pols, die als jurist aan de antivaxgroepering Viruswaarheid verbonden is, de foto in een tweet (hier gearchiveerd). Dat bericht werd al bijna 2000 keer geretweet en meer dan 150.000 twitteraars zagen het op hun tijdlijn passeren. De Nederlandstalige alternatieve nieuwswebsite Ninefornews (hier gearchiveerd) pikte op zijn beurt de tweet van Jeroen Pols en het Telegrambericht van AUF1 op.

Het bericht van AUF1 was trouwens niet het enige dat de connectie maakt tussen de bosbranden op Rhodos en windmolens. Op X (voorheen Twitter) gaat ook een wazige afbeelding (hier gearchiveerd) rond die zou moeten aantonen dat er in de gebieden die in brand staan, windmolenparken gepland waren.

Geen windmolens gepland in getroffen gebied

Het Griekse eiland Rhodos heeft deze zomer zwaar te lijden onder bosbranden. Tijdens de tweede helft van juli stond een groot deel van het eiland in lichterlaaie. De foto die AUF1 gebruikt, geeft die bosbranden correct weer. De foto is afkomstig van het Europees Ruimteagentschap (ESA) en werd ook in dit artikel van VRT NWS gebruikt.

Op de bewerkte versie van die satellietfoto staat een gele rechthoek afgebeeld. Die rechthoek omvat het grootste deel van het gebied waar er bosbranden waren. De rechthoek zou volgens AUF1 ook het gebied zijn waar een windmolenpark gepland was. 

Wanneer we op zoek gaan naar data over huidige en geplande windmolenprojecten, botsen we op de interactieve kaart van de Global Wind Power Tracker (GWPT). Die kaart werd ontwikkeld door Global Energy Monitor, een organisatie die als missie heeft energiedata voor het grote publiek beschikbaar te maken. Op de kaart staan alle windparken met een capaciteit van meer dan 10 megawatt afgebeeld. De kaart werd het laatst geüpdatet in mei 2023. De parken die aangekondigd zijn, maar nog niet gebouwd werden, zijn met een rode stip aangeduid.

Er blijken inderdaad heel wat windmolenparken in de pijplijn te liggen, maar geen enkel van die projecten ligt in het gebied dat door de bosbranden getroffen is. Geplande uitbreidingen situeren zich vooral aan het zuidelijke deel van de westkust, terwijl de bosbranden vooral het centrum en het zuidelijke deel van de oostkust troffen. 

Foute selectie op energiekaart

Op het tweede bericht dat op sociale media rondging, staan twee kaarten afgebeeld. De onderste kaart is afkomstig van Copernicus, een organisatie die voor de Europese Commissie bosbranden monitort, en geeft correct de bosbranden weer. De bovenste kaart is afkomstig van de Griekse energieregulator (RAE). Op hun geoportaal kunnen de locaties van alle energiestations geraadpleegd worden. 

Op de kaart die gebruikt werd in het bericht, staan alle energiestations aangeduid en niet enkel de windmolenparken. Wanneer we onder het kopje Wind Power Stations de energiestations aanvinken waarvan de plannen verworpen of nog onder evaluatie zijn, blijkt dat geen van die stations in het getroffen gebied ligt. 

Niet optimaal voor windmolens

Het zou uiteraard kunnen dat er al plannen waren om windmolens te plaatsen in het getroffen gebied en dat die projecten alleen nog niet aangekondigd zijn. Maar dat zou een vreemde keuze zijn, zo blijkt als we kijken hoe geschikt het gebied is om windmolens te plaatsen.

Met The Global Wind Atlas, een tool die de Wereldbank en de Technische Universiteit van Denemarken (DTU) ontwikkelden, kun je nakijken hoe geschikt een bepaald gebied is om windmolens te plaatsen. Daarvoor combineert die atlas de winddata met factoren zoals reliëf. Op de kaart kun je de (voorspelde) gemiddelde windsnelheid en gemiddelde windsterkte van verschillende regio’s vergelijken.

Als we een blik op de kaart werpen, merken we op dat Rhodos gebieden heeft die veel beter zouden zijn om windmolens te plaatsen dan het getroffen gebied. Dat geldt zowel voor de gemiddelde windsnelheid als de gemiddelde windsterkte. In de gebieden waar wel windmolenprojecten gepland zijn, blijken beide factoren dan ook hogere waarden te hebben.

Dat wil uiteraard niet zeggen dat de windsnelheid en windsterkte laag zijn in de getroffen gebieden. Verschillende media zoals VRT NWS hebben gerapporteerd dat de wind een belangrijke rol heeft gespeeld in het verspreiden van de branden en het blussen heeft bemoeilijkt.

Waarschijnlijk aangestoken

Dat de bosbranden (deels) aangestoken zijn, kan wel kloppen. Dat gaf de burgemeester van Rhodos, Antonis Kambourakis, inderdaad zelf aan. In een persbericht stelt  hij dat hij er zeker van is dat brandstichters de branden hebben veroorzaakt. Hij wil daarom klacht indienen tegen onbekenden voor brandstichting en poging tot seriemoord.

Dat de bosbranden op Rhodos een menselijke oorsprong hebben, zou niet verrassend zijn. Volgens het laatste jaarlijkse bosbrandenrapport van de Europese Commissie liggen bij 96 procent van de bosbranden menselijke acties aan de basis. 

De aangehaalde berichten op sociale media zien in die mogelijke brandstichting het bewijs dat de bosbranden niet gelinkt zouden zijn aan klimaatverandering. Dat is een foute veronderstelling. Een menselijke oorsprong sluit een impact van klimaatverandering namelijk niet uit. Volgens hetzelfde bosbrandenrapport leidt de klimaatverandering tot een toename van het aantal gebieden dat getroffen kan worden door bosbranden, en een verlenging van het seizoen waarin bosbranden kunnen voorkomen.