Factcheck: nee, de Bodymap-bewegingsmethode voor kleuters is niet wetenschappelijk onderbouwd

Met verwijzingen naar wetenschappelijke artikels probeerde Bodymap, een populair bewegingsprogramma voor kleuters dat ook door de VRT-kinderzender Ketnet wordt gebruikt, zich als ‘wetenschappelijk onderbouwde’ methode in de markt te zetten. In werkelijkheid lieten de mensen achter de Bodymap-bewegingsmethode een lijst van  ‘wetenschappelijke’ artikels produceren door ChatGPT en koppelden ze hun methode aan een zelfevaluatie-instrument voor de kinderopvang van de UGent en de KULeuven, zonder enig overleg met de ontwikkelaars van dat instrument.

Deze factcheck is uitgevoerd op basis van de beschikbare informatie op de datum van publicatie. Lees hier meer over hoe we werken.

In een Facebookpost van 22 mei 2023 zegt Bodymap uitdrukkelijk dat zijn methode wetenschappelijk onderbouwd is (hier gearchiveerd).

‘We willen jullie graag herinneren aan het feit dat Bodymap stevig geworteld is in wetenschappelijk onderzoek’, lezen we in die Facebookpost.  Ook in een recente ‘Infosessie voor ouders’, die Bodymap een maand geleden op YouTube plaatste, verklaart Liesbeth Verhoeven van Bodymap dat (vanaf 00:15) ‘alles wat ze vandaag vertelt wetenschappelijk onderbouwd is’. Ze verwijst naar de website van Bodymap, waar op de homepagina een knop te vinden zou zijn die leidt naar die ‘wetenschappelijke onderbouwing’. Je zou daar ‘enorm veel onderzoeken terugvinden’. Die knop blijkt ondertussen weggehaald.

Bodymap is een bewegingsmethode voor kleuters die, volgens bedenkers Ann De Wilde en Liesbeth Verhoeven, in meer dan 200 scholen en kinderdagverblijven wordt gebruikt, en in het Ketnet-programma Biba & Louba. waarvan meer dan 50 afleveringen zijn gemaakt die nog altijd te bekijken zijn via de apps van de openbare omroep (VRT Max en Ketnet). 

De VRT ging in 2017 voor die reeks in zee met Bodymap, een opleidingscentrum in Lier dat de bewegingsmethode voor peuters en kleuters ontwikkelde. In een interview in De Standaard liet toenmalig netmanager Maarten Janssen toen weten dat het voor Ketnet ‘een pluspunt’ was dat ‘de methode wetenschappelijk is onderbouwd’.

Bodymap biedt, tegen betaling, opleidingen tot Bodymap-coach aan. De doelgroep zijn onder meer kinesisten, leerkrachten en begeleiders in de kinderopvang. 

Over de effectiviteit en de wetenschappelijkheid van Bodymap bestaan al jaren sterke twijfels. Vier jaar geleden al werd de methode onder vuur genomen door een aantal wetenschappers. Een van hen was pediatrisch kinesitherapeute Hilde Van Waelvelde (UGent).

‘Bodymap is gebaseerd op reflexintegratie’, legde Van Waelvelde onlangs uit aan Knack. ‘Het idee is dat de eerste, primaire reflexen van baby’s en peuters – denk aan de schrikreflex, de zuigreflex of de nekreflex – geïntegreerd moeten worden in het lichaam. Als er bij die integratie iets is misgelopen, zou dat grote gevolgen kunnen hebben voor de verdere motorische en cognitieve ontwikkeling, en ontwikkelingsstoornissen als dyslexie of adhd veroorzaken. Inmiddels is het idee dat onze motorische ontwikkeling gebaseerd is op de integratie van die reflexen al afdoende ontkracht. Toch belooft Bodymap dat ze, met allerlei oefeningen die vanuit die reflexen vertrekken, zulke stoornissen kunnen voorkomen of remediëren.’

Van Waelvelde vertelde ook aan Knack dat zij samen met collega’s de ondertussen van de Bodymap-site verwijderde lijst met ‘wetenschappelijke publicaties’ tegen het licht had gehouden. ‘28 van die publicaties, waaronder een die van mijn hand zou zijn, blijken eenvoudigweg niet te bestaan’ zegt ze. ‘De 13 andere publicaties bestaan wel, maar maken bij nader inzien meestal niet de claim die ze volgens Bodymap maken. Zo is er een studie die zou bewijzen dat kinderen die op handen en knieën kruipen op latere leeftijd minder motorische problemen krijgen. In werkelijkheid gaat dat artikel helemaal niet over kruipen.’

ChatGPT

Toen Knack Bodymap met die bevinding confronteerde, merkte Liesbeth Verhoeven op dat ‘de artikels inderdaad niet goed terug te vinden zijn’. ‘We hebben in november onze website vernieuwd en zijn dan via ChatGPT-4 op zoek gegaan naar meerdere artikels. ChatGPT-4 zou juiste informatie geven als je via de juiste vragen op zoek gaat. En die werkwijze hebben we dan gehanteerd. (…) Zijn wij dan zo fout om ervan uit te gaan dat dit geen goede werkwijze is? Worden wij nu op al ons werk dat wij doen op scholen – kinderen in beweging zetten – zo hard aangepakt? Het is toch niet dat we iets verzonnen hebben?’

Of de lijst pas onlangs – ‘in november’ – op de site werd geplaatst, is twijfelachtig. Al in mei van dit jaar liet Bodymap via Instagram weten dat er op de website een lijst met wetenschappelijke artikels werd geplaatst. ‘We hebben zorgvuldig bronnen en referenties verzameld die je in staat stellen om dieper in dit onderwerp te duiken en meer te leren over de wetenschap achter Bodymap’, zo staat in het bericht (hier gearchiveerd).

MeMoQ

Hoofddocent Gezinspedagogiek Michel Vandenbroeck (UGent) wijst er in een e-mail aan Knack op dat de Bodymap-methode zich ook legitimeert door een onterechte verwijzing naar werk van hem – MeMoQ, een zelfevaluatieinstrument voor de kinderopvang dat de UGent ontwikkelde in samenwerking met het CEGO (het centrum voor welbevinden en betrokkenheid) van de KULeuven. 

‘Onderzoek van de website van Bodymap toont dat zij de verkoop van hun programma adverteren met een koppeling naar MeMoQ en onder meer tegen betaling toegang geven tot de zelfevaluatie van MeMoQ’, schrijft Vandenbroeck, en hij stuurt onderstaand screenshot mee.

Vandenbroeck: ‘Noch de equipe van CEGO Leuven noch de equipe van UGent heeft ooit enig contact gehad met dit commerciële bedrijf. We maken ons zorgen over de manier waarop deze programma’s aan de sector van de kinderopvang worden aangeprezen en verkocht. Vanzelfsprekend is het niet fout om kinderen tot bewegen aan te zetten of aan het personeel van de kinderopvang handvatten aan te reiken om de motoriek van jonge kinderen te bevorderen. Maar de manier waarop een relatie tot hersenontwikkeling wordt geïnsinueerd en de suggestie dat dit latere ontwikkelingsproblemen zou voorkomen of remediëren, is wetenschappelijk niet gefundeerd.’ 

Vandenbroeck heeft ondertussen contact gehad met de mensen van Bodymap, die de verwijzing naar MeMoQ van hun site hebben gehaald. ‘Alleen in het filmpje op de homepage wordt MeMoQ nog vermeld, maar Bodymap heeft beloofd om dat op 27 november in orde te brengen.’, aldus nog Vandenbroeck.