Factcheck: nee, coronavaccins veroorzaken niet deze uiterst zeldzame ernstige ziekte

Deze factcheck is uitgevoerd op basis van de beschikbare informatie op de datum van publicatie. Lees hier meer over hoe we werken.

Op Facebook en Twitter wordt beweerd dat coronavaccins het Stevens Johnson-syndroom veroorzaken. Dat is een uiterst zeldzame levensbedreigende ziekte. Maar volgens specialisten zal ze nog eerder opduiken na een covid-19-besmetting dan na een vaccinatie tegen het coronavirus.

Op 26 december plaatst een Vlaamse vrouw een screenshot op Facebook met daarbij een trieste smiley. Op het screenshot lezen we ‘de waarheid komt boven, het covidvaccin veroorzaakt Stevens Johnson-syndroom’ met een link naar de site sjsupport.org. Stevens Johnson-syndroom is een uiterst zeldzame levensbedreigende aandoening. Als bewijs voor die claim plaatst ze er een foto bij van iemand met heftige uitslag in het aangezicht en een begeleidend Facebookcommentaar.

1700 mensen zien het bericht op hun tijdlijn passeren. Het gaat hier om een ernstige medische claim, bovendien van iemand die in haar Facebookprofiel zegt dat ze als zorgkundige werkt in het woonzorgcentrum Sint-Gabriël in Antwerpen. We nemen contact op met de campusverantwoordelijke van dat wzc, Nancy De Bie ‘Die persoon heeft bij ons gewerkt, maar werkt hier nu niet meer’, zegt De Bie.’ We nemen ook contact op met de persoon die het bericht online plaatste, maar krijgen tot nog toe geen reactie.

Hetzelfde bericht doet ook de ronde op Twitter. Bovendien is de link tussen vaccins en het Stevens Johnson-syndroom (SJS) geen nieuw gegeven bij tegenstanders van vaccinaties. Op het YouTube-kanaal van vaccintegenstanders Vaxxed TV wordt beweerd dat ook het griepvaccin de aandoening kan veroorzaken. Die video bereikte al meer dan 32.000 mensen.

We bekijken de drie elementen van het screenshot: (1) de foto; (2) het Facebookcommentaar; en (3) de link naar de website sjsupport.

1) De foto

Wanneer we met Google zoeken naar afbeeldingen van het Stevens Johnson-syndroom, dan is het tweede zoekresultaat de foto die werd gebruikt op Facebook.

De foto is afkomstig van de site Merck Manuals, een gedegen website met medische informatie van het Amerikaanse farmaceutische bedrijf Merck & Co. De foto toont effectief iemand met Stevens Johnson-syndroom, een levensbedreigende huidaandoening die afschilfering van de huid en zweren op de slijmvliezen veroorzaakt.

2) Het Facebookcommentaar

Het Facebookcommentaar, dat deel uitmaakt van de afbeelding, bevat onder andere deze tekst: ‘Neem het covidvaccin niet. (…) Een collega van haar was gevaccineerd met het nieuwe covidvaccin en kreeg een extreme allergische reactie, Stevens Johnson-syndroom genoemd. Het zorgt ervoor dat al je huid van je lichaam komt en je wordt er blind van.’

De tekst zou afkomstig zijn van Dr. Cynthia Foster. Een andere Facebookgebruiker vraagt haar of die tekst effectief van haar afkomstig is en zij bevestigt dat (rode kaders).

Wie is Dr. Cynthia Foster? Op haar Pinterest-pagina beweert ze ‘zichzelf op een natuurlijke manier genezen te hebben van epilepsie’. Ze zou de geneeskunde 20 jaar geleden achter zich gelaten hebben.

Ze heeft ook een commerciële website waarop ze supplementen en ‘natuurlijke geneesmiddelen’ verkoopt.

De waarachtigheid van haar verhaal over iemand die SJS kreeg door het covidvaccin valt niet na te gaan. Volgens Fosters commentaar op Facebook zou een dochter van een vriend van haar werken in een New Yorks ziekenhuis. Een van haar collega’s zou SJS hebben opgelopen na een covidvaccinatie. Het gaat hier dus over een verhaal uit vierde hand, dat moeilijk valt te verifiëren omdat er geen namen worden genoemd.

3) De link

De link in de afbeelding op Facebook is niet aanklikbaar, maar als we de url http://sjsupport.org/?p=2183 intikken, dan komen we uit op een pagina met ‘informatie over het covid-19-vaccin’ op de site van de Stevens Johnson Syndrome Foundation. Het gaat hier om een Amerikaanse erkende non-profitorganisatie die steun biedt aan SJS-patiënten en hun families. De informatie die ze bieden is afkomstig van het Vanderbilt University Medical Center, een universitaire keten van ziekenhuizen in Nashville.

De informatiepagina bevat algemene info over het covidvaccin in de Verenigde Staten, maar spitst ook toe op mensen die SJS overleefden: ‘Degenen die recent SJS hadden en overlevers van SJS kunnen gerust zijn dat het SARS-CoV-2 vaccin veiliger is dan een natuurlijke infectie.’ Op de site staat dus niet dat het covidvaccin SJS kan veroorzaken. Integendeel, het is veiliger voor mensen die SJS hadden om zich te laten vaccineren dan om een normale besmetting met covid-19 op te lopen.

We nemen contact op met de SJS Foundation voor meer uitleg. Zij verwijzen door naar professor immunologie Elizabeth J. Philips (Vanderbilt University). ‘SJS is geen nevenwerking van de vaccins. Het is veel veiliger om het vaccin te krijgen, dan om covid-19 te krijgen’, laat Philips weten aan Knack.

Philips: ‘Bij volwassenen is de meest voorkomende oorzaak van SJS een reactie op medicijnen, niet op vaccins. Wat een allergische reactie kan veroorzaken, is meestal het actieve actieve bestanddeel van een medicijn. In het geval van SJS gebeurt dat alleen bij mensen met een bepaalde genetische voorbeschiktheid. Bij allergische reacties op vaccins zijn die meestal eerder te wijten aan de hulpstoffen (stoffen die aan het vaccin worden toegevoegd om de werkzaamheid te verbeteren, de houdbaarheid te verlengen en de toediening te vergemakkelijken, nvdr.) in het vaccin dan aan het actieve bestanddeel ervan. Geen enkele van die hulpstoffen is echter ooit geassocieerd met SJS.’

Vaccinologe Corinne Vandermeulen (KU Leuven) beaamt: ‘SJS is een zeer sterke reactie van het lichaam die uitgelokt kan worden door medicatie. Bij vaccins heb ik dit nog nooit als een mogelijke nevenwerking horen vernoemen.’

Beide experts benadrukken in elk geval hoe uitzonderlijk deze ziekte is. Vandermeulen: ‘Dit is echt zeldzame aandoening, maar wel een bijzonder ernstige.’ SJS heeft als symptomen pijnlijke blaarvorming, aantasting van slijmvliezen en in een verder stadium de huid die afvalt. Zonder behandeling kan de ziekte dodelijk zijn. Philips: ‘We schatten dat SJS voorkomt bij 1 à 6 mensen per miljoen per jaar. Het individuele risico om de ziekte op te lopen hangt af van je genetica.’

Vandermeulen zegt dat zeldzame nevenwerkingen van vaccins sowieso gemonitord worden: ‘Om zeldzame nevenwerkingen te kunnen opsporen worden de nevenwerkingen na een vaccinatie opgevolgd wanneer het vaccin al op de markt is gekomen. Dat zijn de fase-4-studies die nu aan de gang zijn. Alle producenten van covid-vaccins worden verplicht om die opvolging te doen. Daarnaast zal in België Vaccinnet (een bestel- en distributiesysteem voor vaccins die door de Vlaamse overheid ter beschikking is gesteld, nvdr.) gebruikt worden, naast de gewone meldingen bij het Federaal Agentschap voor Geneesmiddelen en Gezondheidsproducten (FAGG) om zeldzame nevenwerkingen na vaccinatie op te volgen.’