Factcheck: nee, CNN meldt niet dat je het covid-vaccin beter in de penis kan inspuiten

Deze factcheck is uitgevoerd op basis van de beschikbare informatie op de datum van publicatie. Lees hier meer over hoe we werken.

In de Facebookgroep Viruswaanzin duikt een artikel op dat van de Amerikaanse zender CNN afkomstig lijkt. In het artikel raadt een dokter aan om het coronavaccin bij mannen in de penis te spuiten. Het blijkt om een nepartikel van een grappenmaker te gaan.

Op 2 januari post een Vlaamse man een screenshot van een artikel van de Amerikaanse tv-zender CNN in de Facebookgroep Viruswaanzin. Het artikel heeft als titel: ‘Artsen moedigen aan om het covid-19-vaccin in de penis te injecteren.’ Het bericht bereikt 3200 mensen in de Facebookgroep die meer dan 9800 leden telt.

Veel mensen nemen het bericht voor waar aan en reageren verontwaardigd op de post.

Publiceerde CNN echt een artikel over coronavaccins die beter in mannelijke genitaliën worden ingespoten? Op de website van CNN vinden we in elk geval geen artikel terug met die titel.

Het feit dat het artikel niet terug te vinden is op de site van CNN doet vermoeden dat het niet over een echt artikel gaat. Het begin van de eerste zin van het artikel draagt bij tot dit vermoeden: ‘Gebaseerd op bevindingen van een Universiteit van Californië…’. Meestal wordt in een nieuwsartikel verwezen naar een specifieke universiteit of academisch instituut en niet naar ‘een’ onbepaalde universiteit uit een Amerikaanse staat.

We googelen deze exacte zin met gebruik van aanhalingstekens.

We krijgen slechts twee zoekresultaten. De volledige zin blijkt te zijn: ‘Dat is gebaseerd op bevindingen van een studie van een Universiteit van Californië met 1500 mannen die het vaccin kregen.’ Zo komen we uit bij dezelfde afbeelding in hogere kwaliteit.

Die afbeelding leidt ons naar een nepartikel op iFunny, een website met internetgrappen. Wanneer we beide versies naast elkaar leggen zien we dat de versie op Facebook (links) identiek is aan die op iFunny (rechts), behalve dat de onderste zin en het logo van iFunny er op Facebook werden afgesneden (groene kaders).

De oudste versie van het nepartikel vinden we terug op Twitter, waar een anonieme account het online plaatste op 31 december 2020.

Logo’s van gevestigde nieuwsmedia gebruiken om valse of misleidende informatie online tractie te geven, is een beproefde techniek die vaker opduikt in desinformatiecampagnes. Dat het beoogde twijfel zaaien hier lukt, blijkt uit commentaren als ‘Is dat nu een grap of bedoelen die dat echt serieus?’ onder de Facebookpost. In dit geval gaat het om een grap, die kennelijk niet voor iedereen duidelijk is. Minder onschuldig is een notoir voorbeeld uit 2017. De site van de Franstalige krant Le Soir bleek toen – met een licht afwijkende url – tot in de puntjes nagemaakt om de campagne van toenmalig Frans presidentskandidaat Emmanuel Macron te beschadigen.*

Hoe werd deze internetgrap gemaakt?

Het nepartikel bevat visuele elementen die mensen op het verkeerde been kunnen zetten. De lay-out van de mobiele site van CNN werd overgenomen; een foto van een dokter en een medische tekening werden gebruikt. We onderzoeken die drie elementen.

Als we het nepartikel (links) vergelijken met een willekeurig artikel op de site van CNN (rechts) vallen er stijlverschillen op.

De lettertypes en regelhoogtes zijn sterk verschillend, dat is vooral opvallend in de titel. Op de website van CNN begint ieder artikel met de vermelding van de auteur en het tijdstip van de laatste update. Die info ontbreekt bij het nagemaakte bericht.

Via zoekmachine Yandex kunnen we zoeken op een deel van de afbeelding. Zo kunnen we inzoomen op de foto van de arts.

Zo vinden we de afbeelding terug in een lijst met artsen in Californië.

De man op de foto is Mohitkumar Ardeshana, die als arts in een medisch centrum in de Californische stad Claremont werkt. De afbeelding werd van de Facebookpagina van het Claremont Medical Center gehaald, maar werd ondertussen verwijderd.

De anonieme grappenmaker koos Mohitkumar Ardeshana niet toevallig. In het medisch instituut waar hij aan de slag is, kunnen mannen met erectiestoornissen hun eigen bloedplasma laten injecteren in hun penis. Dat staat ook op de website van het instituut te lezen. Of deze ‘innovatieve methode’ effectief werkt, valt buiten het bestek van deze factcheck.

Het nepartikel maakt ook gebruik van een medische tekening. Die vinden we via zoekmachine Bing op pornosites terug.

De afbeelding is ook te vinden op de website van het ziekenhuisnetwerk Saint Luke’s in Kansas. Meer bepaald op een informatiepagina over een zelfinjectie tegen erectiestoornissen.

Kunnen we het plakwerk bewijzen?

Alles wijst dus op knip- en plakwerk van een anonieme grappenmaker, maar kunnen we dat ook bewijzen? Jurgen Dedeckere, opleidingshoofd Multimedia & Creative Technologies aan de Erasmushogeschool Brussel, doet een poging.

Hij scant het nepartikel (links) en het echte CNN-artikel (rechts): ‘Als je een afbeelding op het internet plaatst, dan wordt die verkleind: er wordt een compressie toegepast. Die verkleining kan gebeuren aan de hand van een algoritme dat de beeldkwaliteit beïnvloedt. Met zo’n scan kunnen we die beeldkwaliteit zichtbaar maken.’

Dedeckere: ‘We zien onverklaarbare artefacten onder de afbeelding van de penis die over de tekst gaat (rode aanduiding). Dat is bijzonder omdat het ter hoogte is van een tekstvlak op een witte achtergrond. In de controle-afbeelding zie je dat de artefacten van de foto zich beperken tot de afbeelding zelf.’

‘Om te begrijpen waarom deze afwijking opduikt, doen we een level sweep. Daarmee gaan we het contrast van een bepaald helderheidsniveau sterk uitvergroten. Met andere woorden: we gaan subtiele kleurverschillen zichtbaar maken.’

‘Daarop zien we dat de lichte huidskleur van de afbeelding van de penis doorloopt onder de foto, achter de tekst. Dat doet sterk vermoeden dat het artikel met een grafisch programma zoals Photoshop is samengesteld. De maker heeft de afbeelding van de penis onderaan niet bijgesneden. Als de afbeelding effectief op een website was verschenen, dan was de afbeelding onderaan sterk afgelijnd geweest en waren er zeker geen restanten van de kleur terug te vinden achter de tekst.’