Factcheck: nee, 16 Amerikaanse staten schaffen mondmaskerplicht niet af

Deze factcheck is uitgevoerd op basis van de beschikbare informatie op de datum van publicatie. Lees hier meer over hoe we werken.

Volgens een Facebookpost zouden zestien Amerikaanse staten de mondmaskerplicht hebben afgeschaft om wetenschappelijke redenen. Dat klopt niet. Het gaat om staten die soms nooit een mondmaskerplicht hadden of waar er lokaal wel nog verplichtingen zijn.

Op 25 maart plaatst een Mechelaar een afbeelding op Facebook met als bijschrift ‘Hoop’. We zien een screenshot van een artikel met als titel ‘Zestien Amerikaanse staten volgen wetenschap en schaffen mondkapplicht af’. Het bericht wordt 370 keer gedeeld en 50.900 mensen zien het op hun tijdlijn passeren.

Het bericht bevat geen bronvermelding of een link naar het volledige artikel. We googelen de titel van het stuk tussen aanhalingstekens. Zo zoeken we naar deze exacte woorden in dezelfde volgorde.

Zo komen we uit bij het artikel waarvan een screenshot werd gedeeld op de site ademvrij.nu. Het artikel is dus niet afkomstig van een neutraal medium, maar van een belangenorganisatie die pleit tegen het dragen van mondmaskers als coronamaatregel. Die bron was niet zichtbaar in het Facebookbericht.

Het artikel van Ademvrij wordt gedeeld op Twitter en op Facebook. Op Facebook wordt het stuk 83 keer opgeladen en kan het zo tot 274.000 mensen bereiken, zo blijkt uit een analyse met CrowdTangle.

Volgens het artikel hebben deze zestien Amerikaanse staten ‘de mondkapverplichting beëindigd’: Alaska, Arizona, Florida, Georgia, Idaho, Iowa, Mississippi, Missouri, Montana, Nebraska, North Dakota, Oklahoma, South Carolina, South Dakota, Tennessee en Texas.

De bron die ze hiervoor aanhalen is een artikel van het American Institute for Economic Research (AIER). Dat is een liberale denktank die onder andere pleit voor groepsimmuniteit in de strijd tegen covid-19. AIER pleit al langer tegen de mondmaskerplicht. In oktober 2020 verwijderde Twitter een link naar een artikel van AIER dat stelde dat mondmaskers niet werken om de verspreiding van corona tegen te gaan. Dat artikel werd gedeeld door een corona-adviseur van ex-president Donald Trump.

AIER verwijst op zijn beurt naar een artikel van de Amerikaanse gepensioneerdenorganisatie American Association of Retired Persons (AARP) met een overzicht van de mondmaskerplicht in verschillende staten. Deze bron verwijst telkens naar overheidsdocumenten met de specifieke regelgeving per staat.

Vermits de wetgeving in de staten geregeld verandert, gaan we terug naar het moment waarop het artikel werd gepubliceerd. Op een gearchiveerde pagina van 2 maart vinden we bij vijftien staten dat er ‘geen bevel is over de hele staat’. Toen werd aangekondigd dat Texas zijn mondmaskerplicht zou opheffen op 10 maart, en zo komen ze dus aan die zestien staten.

Afschaffen?

Het aantal staten klopt dus, maar de drie bronnen die we bekijken zeggen telkens iets anders over de mondmaskerplicht in die staten. De boodschap raakt steeds verder misvormd. Bij de originele bron AARP gaat het over ‘geen bevel over de hele staat’, bij AIER gaat het over ’16 staten die nu de wetenschap volgen’ en bij Ademvrij over ’16 staten die de mondmaskerplicht afschaffen’.

Die laatste stelling impliceert dat er eerst wel een mondmaskerplicht was en dat die daarna werd afgeschaft. In South Dakota is er nooit een mondmaskerplicht geweest, maar werd wel ‘aangeraden om de gezondheidsvoorschriften te volgen’. Daar kon die plicht dus ook niet worden afgeschaft. Een vergelijkbare situatie is er in Alaska, Florida, Georgia en Oklahoma.

In andere staten was er wel een verplichting en werd die inderdaad opgeheven. Zo schafte op 12 februari de Republikeinse gouverneur Greg Gianforte van Montana de mondmaskerplicht af. ‘Ik zal zelf een masker blijven dragen en moedig alle inwoners van Montana aan om hetzelfde te doen om henzelf, hun geliefden en buren te beschermen’, liet Gianforte toen weten.

In Nebraska is er geen mondmaskerplicht in de hele staat, maar is het mondmasker wel verplicht in kapperszaken, bowlings, massagesalons en andere zaken waar het personeel geen 1,8 meter afstand kan houden van klanten gedurende 15 minuten. In sommige steden was er wel een algemene mondmaskerplicht.

In Tennessee voerde de Republikeinse gouverneur geen algemene mondmaskerplicht in, maar liet de beslissing aan de provincies. Zo viel in december 2020 69% van de inwoners van Tennessee onder mondmaskerplicht, volgens lokaal tv-station Fox 17. Ondanks het ontbreken van een wet op staatsniveau, was er dus wel een verplichting voor veel inwoners van Tennessee om een mondmasker te dragen. De gouverneur verwijst ook zelf naar wetenschappelijke studies om mondmaskerdracht wel aan te moedigen.

Wearing a mask is the simplest action you can take to fight the spread of COVID-19. #TNfightsGov. Bill Leehttps://www.youtube.com/channel/UC0ZndKW6CXbeucy_g6aadegvideo1132001.0YouTubehttps://www.youtube.com/360480https://i.ytimg.com/vi/acEM5t9DI-M/hqdefault.jpg

De situatie in Tennessee zien we in veel van de zestien genoemde staten: lokale besturen, waaronder de grote steden, verplichten vaak wel mondmaskers als dat niet gebeurt op staatsniveau.

Dat zestien staten de mondmaskerplicht afschaften op basis van wetenschappelijke argumenten, klopt niet. In sommige staten was er geen algemene mondmaskerplicht, in sommige staten zijn er nog steeds regionale verplichtingen en in andere staten werden verplichtingen niet verlengd. Een echte afschaffing op basis van wetenschappelijke argumenten dat mondmaskers niet zouden werken vonden we niet terug.

Stemde North Dakota wet tegen ‘duivelse dwaasheid’?

Het artikel van Ademvrij gaat ook in op één staat die nog een stap verder zou zijn gegaan: ‘North Dakota […] heeft op 22 februari een wet doorgevoerd die mondmaskerverplichtingen illegaal maakt.’

Als bron wordt verwezen naar een artikel van Fox News op 23 februari 2021 met als titel ‘Kamer van North Dakota stemt wetsvoorstel dat verplichte gezichtsmaskers verbiedt’. In de inleiding van het artikel is al duidelijk dat de wet nog niet is aangenomen, want er is sprake van ‘potentiële wetgeving’.

Het voorstel kwam van de Republikein Jeff Hoverson, die regels rond mondmaskers bestempelt als een ‘duivelse dwaasheid’. Het werd volgens Fox aangenomen in de Kamer, maar moest nog langs de Senaat. Volgens de lokale krant Minot Daily News verbiedt wetsvoorstel 1323 de verplichting van een gezichtsmasker voor werkgevers, onderwijs of de dienstensector. Als ambtenaren de mondmaskerplicht aanraden, moeten ze erbij vermelden dat het niet verplicht is.

Toen het artikel van Ademvrij gepubliceerd werd, was deze wet nog niet aangenomen, zo blijkt uit een overzicht op de site van de wetgevende macht in North Dakota. In de Senaat werden er amendementen toegevoegd die de wet sterk afzwakten. Zo is er geen verbod meer voor lagere overheden, maar alleen voor een verplichting voor de hele staat.

De wet werd uiteindelijk pas op 12 april goedgekeurd en stelt dat ‘een functionaris verkozen over de hele staat of een staatsgezondheidsfunctionaris een persoon niet mag opleggen om een gezichtsmasker, gelaatsbescherming of gelaatsbedekking te gebruiken’. Een lokaal verbod kwam er dus niet.

Links ziet u het originele wetsvoorstel, dat niet werd aangenomen, en rechts de afgezwakte wet zoals die uiteindelijk werd goedgekeurd.

North Dakota heeft met #MaskUpND een campagne lopen om mensen te stimuleren om een mondmasker te dragen. We lezen ‘een masker dragen verlaagt drastisch de kans op de verspreiding van covid-19 en helpt zo onze inwoners veilig te blijven’. Ze verwijzen ook naar studies over de effectiviteit van mondmaskers in de verspreiding van covid-19.