Factcheck: minstens 749 onderaannemers op Gentse werf Leopoldskazerne

In een huis-aan-huisfolder stelt de extreemlinkse partij PVDA dat hoofdaannemer Democo voor de bouw van een nieuwe stadsbuurt aan de Gentse Leopoldskazerne met meer dan duizend onderaannemers werkt. Uit een intern document blijkt dat er inderdaad 1004 onderaannemers geregistreerd staan voor de werf. ‘Exuberant veel’, zegt professor bouwrecht Jelle Laverge (UGent). Volgens Democo gaat het om slechts 749 onderaannemers.

Deze factcheck is uitgevoerd op basis van de beschikbare informatie op de datum van publicatie. Lees hier meer over hoe we werken.

Eind januari valt een folder van de PVDA in de Gentse brievenbussen. Op pagina 7 staat onderstaand artikel. Daarin wordt gezegd dat hoofdaannemer Democo op de werf van de Gentse Leopoldskazerne met meer dan duizend onderaannemingen werkt. 

De Leopoldskazerne is een historische site vlakbij het Gentse Citadelpark. Vroeger was de kazerne de thuisbasis van militairen, nu wordt er al vijf jaar gebouwd aan een nieuw Provinciehuis voor de provincie Oost-Vlaanderen. Er komen ook huizen, appartementen en een hotel op de site, die op die manier een nieuwe stadsbuurt moet worden. Het gaat om een project van ruim 48 miljoen euro.

Ingestorte school

Democo, een van de grotere bouwpromotoren van ons land, was ook de hoofdaannemer van de Antwerpse school die instortte op Nieuw-Zuid in Antwerpen in de zomer van 2021. Daarbij verloren toen vijf mensen het leven, negen anderen raakten gewond. Uit onderzoek van Het Laatste Nieuws en VTM Nieuws is gebleken dat op die werf tien keer meer onderaannemers actief waren dan hoofdaannemer Democo beweerde – geen 27, maar 249.  PVDA-kamerlid Peter Mertens kaartte de situatie aan in de Kamer en in de Antwerpse gemeenteraad.

In september 2023 kwam op een andere bouwwerf van Democo, op de Komet-site in Mechelen, een Portugese arbeider om, zo lazen we onder meer in Het Nieuwsblad. 

Op de website van de PVDA vinden we een uitgebreid dossier over de Gentse werf van het bewuste bouwbedrijf, dat vorige zomer al werd gepubliceerd. ‘Op de werf van de Leopoldskazerne in Gent waren sinds de start van de werken in 2019 al meer dan duizend onderaannemingen actief’, lezen we daar.

Het dossier bevat ook een link naar een onderzoeksartikel van Het Laatste Nieuws, gepubliceerd op 12 juli 2023. Daarin komen ex-medewerkers van Democo aan het woord, die getuigen over ‘de onveilige situaties die het kluwen aan kleine bedrijfjes daar veroorzaakt’. 

Dat taken wordt uitbesteed aan kleine, zelfstandige onderaannemers is een typische manier van werken in de bouw, leggen de klokkenluiders uit, maar het is ook een systeem dat vaak leidt tot sociale uitbuiting en veiligheidsrisico’s. Volgens de klokkenluiders die Het Laatste Nieuws sprak, werkt Democo op de site van de Leopoldskazerne in totaal met meer dan duizend bedrijven. 

Vertrouwelijke informatie

We nemen contact op met woordvoerder Ivo Flachet van PVDA, met de vraag waarop die ‘meer dan duizend’ is gebaseerd. De partij kreeg vertrouwelijke informatie van een interne bron binnen het bedrijf toegespeeld, vertelt Flachet aan de telefoon, waarna hij ons het document doorstuurt, zodat we het zelf kunnen inkijken.

Het Excelbestand bevat de namen en de BTW-nummers van 1004 bedrijven om precies te zijn. Het valt op dat de namen van een groot aantal van de opgelijste bedrijven bestaan uit een voornaam en familienaam, wat er waarschijnlijk op wijst dat het om eenmanszaken gaat. Een groot deel daarvan komt uit landen als Portugal, Polen, Slowakije, Roemenië en Slovenië. 

Ook Jelle Laverge, professor Bouwrecht aan de UGent, kon die lijst inkijken. ‘Zelfs voor een megaproject zoals de Leopoldskazerne is meer dan duizend onderaannemers een exuberant hoog aantal’ zegt hij aan de telefoon. ‘Onwettig is het niet, maar de kans dat er iets misgaat op het niveau van veiligheid of sociale wetgeving neemt sterk toe met het aantal onderaannemers. Een analyse van de namen op de lijst doet ook vermoeden dat hier sprake is van schijnzelfstandigheid: vaak gaat het wellicht om individuele arbeiders die niet bij een bouwbedrijf zijn ingeschreven, maar op zelfstandige basis werken.’

We stelden de vraag of het cijfer klopt ook aan marketingdirecteur Thomas Bijnens van Democo. Hij laat telefonisch weten dat, volgens de gegevens van Democo zelf, er niet 1004 maar 749 onderaannemers zijn geregistreerd op de site van de Leopoldskazerne sinds de start van de werken in januari 2019. ‘Dat die onderaannemers geregistreerd staan, wil daarom nog niet zeggen dat ze ook effectief actief zijn geweest op de werf. Soms registreert een onderaannemer meerdere firma’s voor een bepaalde klus, omdat hij nog niet zeker weet wie die uiteindelijk zal uitvoeren.’