Factcheck: minder luchtvervuiling versnelt de klimaatopwarming

‘Schone lucht kan opwarming verergeren’, zo lazen we op de website Weer & Radar. Volgens experts hebben vervuilende stoffen inderdaad een afkoelend effect op het klimaat. We beoordelen de stelling als waar.

Deze factcheck is uitgevoerd op basis van de beschikbare informatie op de datum van publicatie. Lees hier meer over hoe we werken.

Op de website Weer & Radar lazen we een artikel met als kop ‘Schone lucht kan opwarming verergeren’. ‘Vanaf 2020 is de uitstoot van zwavelaerosolen drastisch verminderd als gevolg van een VN-resolutie’, zo staat er. ‘Sindsdien stoten schepen minder zwavel uit in de lucht. Aerosolen zijn zeer kleine deeltjes die in de lucht zweven. Deze dienen als condensatiekernen waarop de kleinste druppeltjes zich ontwikkelen.

‘Vóór 2020 vormden de extra aerosolen die werden uitgestoten talloze kleine waterdruppeltjes die zonlicht bijzonder goed reflecteren. Door de afwezigheid van aerosolen is de straling en daarmee de energie-input in de oceaan echter toegenomen.’ Er wordt verwezen naar een artikel op de website van Science waarin alles uitgebreid wordt uitgelegd en waarin ook de link wordt gelegd met ‘geo-engineering’, waarbij schepen bepaalde deeltjes in de lucht zouden kunnen ‘injecteren’ om het klimaat te beïnvloeden.

‘Het klopt dat de uitstoot van bepaalde vervuilende stoffen, vooral zwavelaerosolen, een afkoelend effect heeft op het klimaat’, zegt professor Klimaatwetenschappen Wim Thiery (VUB). ‘Die zwaveldeeltjes reflecteren namelijk het zonlicht. En er is ook een indirect effect: wolken hebben deeltjes nodig om zich te kunnen vormen. Dat kunnen natuurlijke deeltjes zijn, zoals zeezout of Saharastof. Maar ze kunnen zich ook vormen op “uitstootdeeltjes” van bijvoorbeeld schepen, vliegtuigen of fabrieken.’

Maar dat is absoluut geen nieuws, benadrukt Thiery. ‘We weten dat al decennia en houden er ook rekening mee in onze toekomstvoorspellingen.’ Hij verwijst naar een recent VN-klimaatrapport waarin het fenomeen wordt uitgelegd. ‘De afgelopen 10 jaar is de gemiddelde temperatuur met 1,1 graad gestegen sinds 1850-1900. De verschillende broeikasgassen zorgden voor een opwarming van 1,5 graad, die deels werd opgeheven door een afkoeling van 0,4 graden. Die wordt veroorzaakt door aerosolen, vooral zwaveldioxide. Als we naar schonere productieprocessen gaan, onder andere met minder vervuilende scheepvaart, verliezen we dat afkoelende effect. Dat is cruciaal, voor de luchtkwaliteit en onze gezondheid.

‘En nogmaals: daar houden onze modellen al rekening mee. Sommige belangengroepen gebruiken die informatie om te pleiten voor geo-engineering, waarbij je soortgelijke deeltjes in de atmosfeer schiet voor afkoeling. Maar dat is ethisch zeer problematisch – landen zouden dat kunnen inzetten als geopolitiek wapen, door bijvoorbeeld droogtes te creëren. Het is bovendien ook erg duur en het is een planetair, extreem risicovol experiment. We investeren veel beter in het terugdringen van de CO2-uitstoot.’

Daar is klimaatonderzoeker Hendrik Wouters (VITO) het mee eens. ‘Vervuilende stoffen hebben jarenlang de opwarming van de aarde “gemaskeerd”. Ze compenseerden deels de broeikasgassen en zorgden zo voor een vertraging van de klimaatopwarming. Nu ze door nieuwe regulering minder vrijkomen, versnelt de opwarming. Dat los je niet op met méér vervuilende deeltjes, maar met minder broeikasgassen.’