Factcheck: ‘Met zo’n vaccin tegen malaria, ebola of covid-19 is nauwelijks geld te verdienen’

Deze factcheck is uitgevoerd op basis van de beschikbare informatie op de datum van publicatie. Lees hier meer over hoe we werken.

Dat zei Luc Debruyne, voormalig topman van GSK Vaccines, onlangs in Trends. Maar klopt dat wel?

Luc Debruyne is adviseur van de Coalition for Epidemic Preparedness Innovations (CEPI), opgericht door Bill Gates. CEPI financiert de ontwikkeling van vaccins om ze versneld in omloop te brengen. Wereldwijd werken farmabedrijven aan een covid-19-vaccin, vaak met overheidssteun. Het vaccin zal in honderden miljoenen doses nodig zijn. De affabriekprijs (de prijs zonder de kosten voor distributie en ingebruikname) van een griepvaccin schommelt rond de 7 euro.

Gezondheidseconoom Lieven Annemans (UGent) noemt de uitspraak zonder concrete cijfers ‘nogal ongelukkig’, maar wijst erop dat een vaccin ontwikkelen vaak duurder is dan een gewoon geneesmiddel. ‘De Wereldgezondheidsorganisatie pleit voor differential pricing. Levensnoodzakelijke medicijnen moeten in armere landen goedkoper geprijsd worden dan in rijkere landen.’

Katrien De Weirdt, woordvoerster van Bond Moyson, noemt de uitspraak ‘zeer gratuit’. ‘Ethisch kun je het niet maken om op zo’n vaccin winst te maken. Er is geen transparantie over de winstmarges. De prijs zal afhangen van ontwikkelingskosten, de winstverwachting van aandeelhouders, het aantal spelers op de wereldmarkt en de inbreng van publieke fondsen. Als het al onrendabel zou zijn, zullen bedrijven dat ruimschoots compenseren met hoge prijzen voor andere middelen.’

Gezondheidseconomen bekijken winstmarges in functie van het redden van mensenlevens. ‘ Value based pricing moet de industrie stimuleren om met zeer goede producten te komen die meer winst mogen opleveren’, zegt Annemans. Voor covid-19 gaat dat niet op: ‘Alle overheden hebben er belang bij dat het vaccin snel en goedkoop of zelfs helemaal gratis verspreid wordt. Misbruik maken van een monopoliepositie zou bij bevolking en overheden zeer felle negatieve reacties uitlokken. Denk maar aan het medicijn voor baby Pia.’

De Amerikaanse studie The complexity and cost of vaccine manufacturing – An overview (2017) toont aan dat hoge vaste kosten en het complexe productieproces potentiële winsten beperken.

Stefaan Fiers, woordvoerder van Pharma.be: ‘De ontwikkeling van sommige vaccins duurt een tot anderhalf jaar, maar het kan ook twaalf à vijftien jaar duren. Ze zijn gemaakt van organisch materiaal, waardoor de productie afhankelijk is van biologische processen die je niet zomaar kunt versnellen. Ook de speciale omgeving voor klinische tests en de transport- en stockagekosten van temperatuurgevoelige vaccins moet je in rekening brengen. Over hoe meer eenheden je de investering kunt spreiden, hoe lager de kosten zullen zijn.’

Het medische tijdschrift The Lancet publiceerde in 2018 het onderzoek Estimating the cost of vaccine development against epidemic infectious diseases: a cost minimisation study. De ontwikkelingskost werd berekend voor elf epidemische virusziektes. Gemiddeld en minimaal was dat 2,8 à 3,7 miljard dollar, met uitschieters van 1,2 en 8,4 miljard dollar. Per vaccin. Belangrijke verklaring voor die kosten bleken de talrijke ‘mislukte’ vaccins. Van bijna tweehonderd kandidaat-vaccins bleven er uiteindelijk een zestal over.

Fiers: ‘In armere landen werken bedrijven samen met lokale overheden en ngo’s. Het is een kwestie van social responsibility. Álle landen ter wereld moeten het vaccin hebben en dus moet het tegen een lage prijs beschikbaar zijn.’