Factcheck: meer dan 97 procent van de klimaatwetenschappers gelooft dat de mens verantwoordelijk is voor de klimaatverandering

Op sociale media trekken mensen de veel aangehaalde stelling ’97 procent van de wetenschappers gelooft dat klimaatverandering de schuld is van de mens’ in vraag. Toen voormalig Amerikaans president Obama de stelling tweette in 2013 was het moeilijk hard te maken dat 97 procent van álle wetenschappers dit geloofde. Maar onderzoek naar recentere klimaatstudies schat de consensus hoger in dan 97 procent.

Deze factcheck is uitgevoerd op basis van de beschikbare informatie op de datum van publicatie. Lees hier meer over hoe we werken.

In debatten over klimaatopwarming duikt geregeld het argument op dat 97 procent van de klimaatwetenschappers het erover eens zou zijn dat de klimaatverandering die we nu zien antropogeen is, en dus door de mens veroorzaakt wordt. Enkele socialemediagebruikers trekken dat cijfer nu in vraag.

Klimaatscepticus Ferdinand Meeus post op zijn X-pagina dat het cijfer 97 procent ‘één van de vele klimaatleugens’ is en er dus onvoldoende bewijs bestaat voor die stelling. Volgens Meeus gaat dat cijfer terug op een tweet van Barack Obama. ’97 procent van de wetenschappers is het eens: klimaatverandering bestaat, is door de mens veroorzaakt en is gevaarlijk’, tweette de voormalige Amerikaanse president in 2013.

Meeus geeft in zijn tweet ook de studie mee waarop hij zijn oordeel baseert. Die studie werd op 15 mei 2013 gepubliceerd in het wetenschappelijke tijdschrift Environmental Research Letters, een dag eerder dan de bewuste tweet van Barack Obama. Meeus denkt dat Obama dat onderzoek fout interpreteerde en zo tot het cijfer 97 procent kwam. ‘In realiteit was het eerder een derde’, concludeert hij zelf uit dat onderzoek.

Op het internet circuleren ook blogposts die de methodologie van studies naar de consensus over klimaatverandering in vraag stellen. Eén van die posts graaft andere wetenschappelijke artikels op en concludeert uit een Amerikaans survey dat er helemaal geen bewijs is voor een consensus van 97 procent.

Maar waar komt het cijfer van 97 procent precies vandaan en kun je zeggen dat 97 procent van de wetenschappers of klimaatwetenschappers het erover eens is dat de huidige klimaatverandering de schuld van de mens is?

Obama baseerde zich op studie naar papers

De onderzoekers van de studie die Obama zou gebruikt hebben, bestudeerden klimaatstudies tussen 1991 en 2021 en keken of die de klimaatverandering toen al aan de mens toeschreven. Het onderzoek peilde dus niet naar de mening van klimaatwetenschappers, maar naar de positie die ingenomen werd in hun onderzoek.

Uit het onderzoek bleek dat 66,4 procent geen positie innam. Slechts 0,7 procent zei expliciet niet te geloven dat de recente klimaatverandering een product van de mens was. Het klopt dus dat slechts een derde van de studies expliciet aangaf dat klimaatverandering de schuld van de mens is.

97,2 procent van de onderzochte papers die wel expliciet een positie innemen over de rol van de mens in klimaatverandering oordeelde dat de mens verantwoordelijk was. Op dit cijfer baseerde Obama zich dus waarschijnlijk.

Recente studies vermoeden grotere consensus

In 2016 werd een nieuwe versie van het onderzoek naar de consensus over antropogene klimaatverandering in hetzelfde tijdschrift Environmental Research Letters gepubliceerd. Hierin geven onderzoekers een overzicht van alle studies naar de consensus over klimaatverandering die in het verleden reeds gedaan zijn. De onderzoekers concludeerden dat de consensus robuust en consistent is binnen een interval van 90 tot 100 procent, afhankelijk van de onderzoeksvraag, tijdsinterval en methodologie. Het onderzoek van 2013 werd zowel vergeleken met surveys die klimaatwetenschappers direct bevroegen als met studies die aan peer review onderworpen zijn geweest.

De onderzoekers bestudeerden ook de mogelijke reden dat studies naar de consensus over klimaatverandering verschillende resultaten bekomen. ‘Een belangrijke reden voor variatie is de vermenging van de algemene wetenschappelijke opinie en de wetenschappelijke opinie onder experts’, stellen de onderzoekers. Uit hun onderzoek blijkt dat groepen met gemiddeld meer expertise in klimaatwetenschap het vaker eens zijn dat klimaatverandering een menselijke oorsprong heeft.

In 2016 hield de Amerikaanse nieuwssite Forbes het cijfer 97 procent al eens tegen het licht. Ook die factcheck baseerde zich voor zijn oordeel op de overzichtsstudie uit 2016. Volgens hen was het fout om te zeggen dat 97 procent van ‘de wetenschappers’ in die consensus gelooft. Wanneer studies van andere wetenschappers dan klimatologen in rekening worden genomen, ligt het cijfer volgens Forbes eerder in het interval tussen 80 en 90 procent.

Het meest recente onderzoek naar de consensus over klimaatverandering werd in 2021 gepubliceerd, opnieuw in Environmental Research Letters. De onderzoekers keken daarbij uitsluitend naar studies die na 2012 zijn gepubliceerd. Uit hun dataset blijkt dat ruim 99 procent van de wetenschappelijke literatuur die aan een peerreview is onderworpen, de klimaatverandering van de afgelopen decennia linkt aan de mens. Het gaat hier overigens over alle papers die over het klimaat gingen.