Factcheck: levensstijl kan dementie terugdringen, maar 40 procent is een overschatting

‘40 procent van alle dementiegevallen kunnen we vertragen of zelfs voorkomen door een gezonde levensstijl’, lazen we in De Morgen. En het klopt deels, al is nuance nodig.

Deze factcheck is uitgevoerd op basis van de beschikbare informatie op de datum van publicatie. Lees hier meer over hoe we werken.

In De Morgen gaf Wies Verbeek, journalist en auteur van ’n Beetje leuk ouder worden, tips over hoe we op een gezonde manier kunnen verouderen. ‘Maar liefst 40 procent van alle dementiegevallen kunnen we vertragen of zelfs voorkomen door een gezonde levensstijl’, zo klonk het.

Wanneer we contact opnemen met Verbeek verwijst ze naar een artikel dat in 2020 in het gerenommeerde wetenschappelijke tijdschrift The Lancet verscheen. Daarin worden twaalf risicofactoren voor dementie op een rijtje gezet: lage scholing, hoge bloeddruk, gehoorverlies, roken, obesitas, depressie, fysieke inactiviteit, diabetes, weinig sociale contacten, overmatig alcoholverbruik, hersenletsels en luchtvervuiling. ‘Samen zijn die twaalf aanpasbare risicofactoren verantwoordelijk voor ongeveer 40 procent van de wereldwijde dementiegevallen, die bijgevolg in theorie kunnen worden voorkomen of uitgesteld’, claimen de auteurs.

‘Dat is wel erg kort door de bocht’, zegt professor neurologie Jan Versijpt (UZ Brussel). ‘In een ideale wereld, waarin we allemaal hoogopgeleid zijn, niemand nog met zijn hoofd tegen een muur loopt, diabetes niet meer bestaat, er geen luchtvervuiling meer is en niemand nog rookt – om maar enkele voorbeelden te noemen – zou dit inderdaad kunnen kloppen. Maar dat gaat natuurlijk om méér dan zomaar je levensstijl wat aanpassen.’ En er is nog nuance nodig, zegt Versijpt. ‘De ziekte van Alzheimer, een van de belangrijkste vormen van dementie, wordt deels veroorzaakt door erfelijke factoren, maar ook andere factoren kunnen de ziekte mee beïnvloeden, zoals bloedvatschade. Dat is inderdaad gerelateerd aan hoge bloeddruk, overgewicht en diabetes. Bij alzheimer stapelen eiwitten zich op in het brein. Dat proces kun je niet voorkomen door bijvoorbeeld beter te horen, of langer naar school te gaan. Zulke levensstijlfactoren kunnen er enkel voor zorgen dat mensen later in het stadium van dementie komen, omdat ze meer cognitieve reserve hebben. Dat er zo vaak wordt gehamerd op levensstijl gebeurt helaas een beetje uit “armoede”: mocht er een goede behandeling zijn tegen dementie, zouden we er wellicht niet zoveel over praten.’

Ook professor neurologie Rik Vandenberghe (UZ Leuven) wil nuanceren. ‘Vasculaire risicofactoren, zoals hoge bloeddruk, diabetes, overgewicht, roken en te weinig lichaamsbeweging, zijn zeker gekoppeld aan het risico op dementie. Doordat die in westerse landen al vrij goed behandeld worden, is het aantal dementiegevallen per aantal inwoners per leeftijdsgroep hier al met ongeveer 15 procent teruggedrongen. Let op, in absolute cijfers is er nog altijd een toename, door de vergrijzing. In andere delen van de wereld, waar bijvoorbeeld nog veel mensen met onbehandelde hoge bloeddruk rondlopen, kun je dus nog een grotere winst boeken door daarop te werken. Maar bij andere risicofactoren die worden genoemd, zoals gehoorverlies en depressie, is het toch nog voorbarig om te spreken van een oorzakelijk verband en om er dus een specifiek percentage op te kleven. Die 40 procent lijkt me dus een overschatting.’