Factcheck: ‘Kinderen zijn het agressiefst op hun drie jaar’

Deze factcheck is uitgevoerd op basis van de beschikbare informatie op de datum van publicatie. Lees hier meer over hoe we werken.

Dat lazen we onlangs in Het Laatste Nieuws, maar klopt dat wel?

‘Kleine kinderen kunnen schokkend brutaal zijn: ze bijten, schoppen, spugen, knijpen en slaan’, lazen we onlangs in Het Laatste Nieuws. ‘Op hun drieënhalf bereikt dit soort agressieve gedrag een hoogtepunt. Wanneer ze dan rijp zijn voor de lagere school, neemt die kinderlijke onbeschoftheid gelukkig weer af.’ Dat blijkt uit ‘een Canadese longitudinale studie van gewelddadig gedrag bij 2223 kinderen tussen anderhalf en dertien jaar’, lazen we verder. ‘Schattig is anders: kinderen zijn het agressiefst op hun drie jaar’, kopte de krant.

Klopt dat?

Ander onderzoek, een studie bij 2253 kinderen die in 2006 in het vakblad Child Development verscheen, ziet de piek iets vroeger. Agressief gedrag ‘nam toe in het tweede levensjaar en verminderde vanaf de derde verjaardag’, schreven wetenschappers van de universiteit van Leiden toen. Die conclusie spoort perfect met het cliché van de ‘ terrible two’ – het idee dat tweejarigen ‘het ergst’ en onhandelbaar zijn.

Bij het ene kind ligt die piek inderdaad op twee jaar, bij het andere op drie jaar of nog wat later, relativeert ontwikkelingspsycholoog Wim Van den Broeck (Vrije Universiteit Brussel). ‘De vuistslag van een puber heeft uiteraard een grotere impact dan die van een peuter, maar als je de frequentie van agressiviteit bekijkt, is de stelling zeker juist. Rond hun tweede verjaardag – het begint al iets vroeger – ontwikkelen kinderen wat je zelfbewustzijn kunt noemen. Geleidelijk aan ontdekken ze dat er een onderscheid is tussen henzelf en de wereld. Het besef groeit dat ze iemand zijn. Dat ze effect hebben op hun omgeving en iets kunnen willen, en weigeren. Het is die zogenoemde nee-fase die het toppunt geeft van agressief gedrag. Kinderen exploreren hun nieuwe mogelijkheden en experimenteren naar hartenlust. Vervolgens moeten ze door opvoeding en socialisering leren dat niet alles kan en mag, en treedt geleidelijk aan disciplinering op.’

Kinderpsychiater Dirk Van West (VUB / UAntwerpen – ZNA) beaamt dat. ‘Peuters en kleuters zijn de meest agressieve wezens die er bestaan, zeg ik soms met een knipoog. Waren ze fysiek sterker, dan moesten we op de vlucht in ons eigen huis.’ In lijn met wat hij het ‘degelijk onderzoek’ van de ‘gerenommeerde’ Canadese prof Richard E. Tremblay (Universiteit van Montreal) noemt waarover Het Laatste Nieuws bericht, beschouwt Van West drie jaar als een goede maatstaf voor het hoogtepunt van agressie bij kinderen.

De studie, recent gepubliceerd in het vakblad Jama Network Open, geeft ook aan dat de toegenomen agressie meestal verdwenen is tegen dat onze lieftallige kwelduivels naar de lagere school gaan. ‘In het begin van de kleuterklas kunnen kinderen maar moeilijk samenspelen’, zegt Van West. ‘Als de ene speelgoed afpakt van de andere, kan het heel goed zijn – zeker bij jongens – dat ze met die pop of kraan op elkaars hoofd beginnen te slaan. Naarmate ze ouder worden, ontwikkelen hun cognitieve en sociale vaardigheden, waaronder taal en spraak. Dan verminderen die emotionele en impulsieve reacties, met name door opvoeding.’

Agressie hoort bij elke normale ontwikkeling, zegt Van West, ‘maar als opvoeder moet je op verbaal en fysiek geweld altijd reageren. Want vanzelf groeit het er niet uit. Cruciaal is dat je duidelijke grenzen stelt, voorspelbaar en consequent handelt en bovenal – saai maar waar – het goede voorbeeld geeft.’