Factcheck: ja, Zelensky verbood elf politieke partijen

Deze factcheck is uitgevoerd op basis van de beschikbare informatie op de datum van publicatie. Lees hier meer over hoe we werken.

Volgens berichten op sociale media zou de Oekraïense president Volodymyr Zelensky elf politieke partijen verboden hebben. Dat klopt. Zelensky verbood de partijen naar eigen zeggen vanwege hun vermeende banden met Rusland. De beslissing dateert van 20 maart, iets minder dan een maand na het begin van de Russische invasie in Oekraïne.

Op 12 april post Sarah Melis, een van de organisatoren van de Brusselse mars tegen de coronamaatregelen in januari, een afbeelding op haar Instagramstory waarop we de Oekraïense president Volodymyr Zelensky zien. Boven zijn hoofd staat te lezen: ’11 politieke partijen verboden door Zelensky’. We zien vijf namen van politieke partijen: Oppositieplatform voor het leven, Progressieve Socialistische Partij van Oekraïne, Socialistische Partij Oekraïne, Oppositie Blok en Unie van Linkse Krachten. ‘Dictators overal’, plaatst Melis over de afbeelding.

Ook op Facebook circuleert de afbeelding (hier en hier gearchiveerd).

Klopt het dat de Oekraïense president de vermelde partijen heeft verboden?

We googelen ‘Zelensky political parties forbidden’ (Zelensky politieke partijen verboden). Zo komen we uit bij artikels van onder meer de Britse krant The Guardian, de Amerikaanse politieke website The Hill, de Amerikaanse nieuwssite Axion en de Arabische nieuwszender Al Jazeera.

In een videoboodschap van 20 maart 2022, een kleine maand na de Russische inval in Oekraïne, kondigde Zelensky inderdaad aan dat hij elf politieke partijen zou verbieden. Zelensky postte de video onder meer op zijn Telegram– en Facebookprofiel (hier en hier gearchiveerd). In de video verduidelijkt hij dat het verbod geldt zolang de staat van beleg is afgekondigd.

Het gaat om elf partijen: Oppositieplatform voor het leven, Shariy Partij, Nashi, Oppositieblok, Linkse Oppositie, Vereniging van Linkse krachten, Staat, Progressieve Socialistische Partij van Oekraïne, Socialistische partij van Oekraïne, Socialistische Partij en het Volodymyr Saldo Blok.

Niet alle politieke partijen zijn vertegenwoordigd in het Oekraïense parlement. Volgens Zelensky zouden ze alle elf banden onderhouden met Rusland, wat ook meteen de motivatie is voor het verbod. Hoe hecht of ongezond die banden precies zijn, valt moeilijk in te schatten.

Het Oppositieplatform voor het Leven is met zijn drieënveertig zetels een van de grootste oppositiepartijen in Oekraïne. Viktor Medvedchuk, de leider van het Oppositieplatform, is een rijke zakenman en een intimus van de Russische president Vladimir Poetin. Medvedchuk was sinds de Russische inval in Oekraïne voortvluchtig. De Oekraïense geheime dienst arresteerde hem op 13 april op beschuldiging van verraad.

In The Guardian lezen we ook dat Yevhen Murayev, leider van de verboden partij Nashi, door het Kremlin uitverkoren zou zijn geweest om een marionettenregime in Kiev op poten te zetten. Dat brachten Britse inlichtingen kort voor de Russische inval aan het licht.

Tegenover Al Jazeera zei de Oekraïense socioloog Volodymyr Ishchenko (Vrije Universiteit Berlijn) dat het verbod in een ruimere Oekraïense politieke context moet begrepen worden. Het Oekraïense politieke landschap raakte erg gepolariseerd na de pro-westerse Euromaidanprotesten van 2013, aldus Ishshenko. Duizenden Oekraïeners kwamen van november 2013 tot en met februari 2014 op straat in hoofdstad Kiev om dichtere relaties met de EU en het ontslag van toenmalig president Yanukovich te eisen. Volgens Ishshenko dreigt Zelensky met het verbod een deel van het Oekraïense electoraat in Russische armen te drijven.

De Russische regering veroordeelde het verbod in scherpe bewoordingen en beschuldigde Zelensky ervan de oppositie het zwijgen op te leggen.