Factcheck: ja, strijd tegen fiscale fraude kan 8 tot 12 miljard euro per jaar opleveren

Volgens covoorzitter van Groen Jeremie Vaneeckhout kan de strijd tegen fiscale fraude 8 tot 12 miljard euro extra per jaar opleveren. Er zijn studies die dat cijfer bevestigen, al blijft het een theoretische oefening.  

Deze factcheck is uitgevoerd op basis van de beschikbare informatie op de datum van publicatie. Lees hier meer over hoe we werken.

‘Als we op dezelfde manier fiscale fraude zouden bestrijden als de ons omringende landen, zouden we 8 tot 12 miljard euro extra per jaar kunnen ophalen.’ Die uitspraak deed covoorzitter van Groen Jeremie Vaneeckhout op 31 maart in  De Afspraak op Vrijdag. (40:45)

Waarop baseerde Vaneeckhout zijn uitspraak? Op de IMF Working Paper uit 2018, zo mailt Groen-woordvoerster Veva Daniels ons. ‘Als we de Belgische schaduweconomie kunnen terugdringen tot het niveau van de buurlanden, dan levert dat, volgens die studie, jaarlijks 8 miljard euro extra op aan belastingen die nu ontdoken worden’, schrijft Daniels. ‘Uit de grafiek op pagina 18 van die paper blijkt dat de Belgische schaduweconomie de helft groter is dan het gemiddelde van Nederland, Duitsland, Luxemburg, Frankrijk en het Verenigd Koninkrijk, en dat wij ons eerder op het niveau van de mediterrane landen bevinden.’

In haar mail verwijst Daniels ook naar een aantal andere studies, waaronder een van Eurostat, die de niet-aangegeven activiteiten in België schat op meer dan 30 miljard euro, en een van Tax Research UK, die de verloren belastinginkomsten voor ons land raamt op 33,6 miljard euro.

Dat jaarlijks 8 à 12 miljard euro verloren gaat door fiscale fraude lijkt professor fiscaal recht Michel Maus (VUB en Universiteit Antwerpen) een realistische inschatting. ‘Professor Friedrich Schneider, een van de auteurs van de IMF-paper, meet al 25 jaar de omvang van de zwarte economie voor alle OESO-landen’, zegt Maus aan de telefoon. ‘Voor België werd die in 2021 geraamd op 16 procent van het bbp, wat neerkomt op 91 miljard euro. Als we rekening houden met de gemiddelde belastingdruk in ons land van 42 procent van het bbp, dan komt dat neer op een theoretisch fiscaal verlies van 38 miljard euro. Maar we moeten ook rekening houden met de terugverdieneffecten van de zwarte economie: een heel groot deel van het zwart geld wordt uitgegeven in de witte economie. Het lijkt me daarom realistischer om te spreken van 12 miljard euro aan fiscale verliezen.’

‘Vaneeckhout verwijst naar de bekende studies over de materie,’ zegt ook professor overheidsfinanciën Herman Matthijs (UGent/VUB), ‘al blijven het theoretische berekeningen, met cijfers die niemand kan bewijzen’.

Afgaand op de cijfers van Schneider kun je volgens professor Maus inderdaad stellen dat de ons omringende landen succesvoller zijn in de strijd tegen fiscale fraude, zoals Vaneeckhout suggereert. Hoe dat komt? ‘In ons land zijn er te weinig controles’, zegt Maus, ‘en wie wordt gesnapt kan rekenen op een minnelijke schikking. In de 30 jaar dat ik fiscaal advocaat ben, heb ik nog niet één fraudeur achter de tralies zien belanden.’

Preventie

Volgens Maus en Matthijs ligt de focus van de fraudebestrijding te veel op repressie, terwijl er meer winst te halen valt bij preventie. Uit een onderzoek dat Maus in december 2021 uitvoerde, is gebleken dat een derde van de Belgen belastingontduiking geen probleem vindt. ‘Als we vragen waarom dat zo is, dan blijkt het onder meer te liggen aan de hoge belastingdruk en de ongelijke verdeling ervan’, zegt Maus. ‘Denk maar aan de mogelijkheid om vastgoed via familiale vennootschappen belastingvrij te schenken, terwijl de Belg die een rijhuisje erft daar 27 procent successierechten op moet betalen. De politiek onderschat hoezeer de verontwaardiging daarover aanzet tot fiscale foertreacties. In een buurland als Nederland durft men verder te gaan in de afschaffing van die fiscale gunstregimes.’

Ook de grote complexiteit van ons fiscaal systeem werkt fraude in de hand’, stelt zowel Maus als Matthijs. ‘Helaas slaagt de politiek er niet in om het systeem te vereenvoudigen, wel integendeel: er komen nog steeds meer codes bij dan er verdwijnen,’ aldus Matthijs, die ook deze legislatuur geen fiscale vereenvoudiging meer verwacht. ‘Ook op dat vlak is het verschil met onze buurlanden groot.’