Factcheck: ja, onder de huidige Vlaamse regering werd al meer dan één miljoen nieuwe bomen geplant

Deze factcheck is uitgevoerd op basis van de beschikbare informatie op de datum van publicatie. Lees hier meer over hoe we werken.

Sinds het aantreden van de huidige Vlaamse regering werd al meer dan één miljoen nieuwe bomen geplant, en dat is meer dan in de hele vorige regeerperiode. Dat zeggen Vlaams minister van Omgeving Zuhal Demir (N-VA) en haar partij. Er kwamen in deze legislatuur inderdaad al 1.169.727 bomen bij, en er werd al bijna evenveel nieuw bos gerealiseerd als in de volledige vorige regeerperiode, leert ons onderzoek.

‘Sinds Zuhal Demir minister werd in 2019, zijn er in Vlaanderen al meer dan 1 miljoen nieuwe bomen geplant. Dat is op anderhalf jaar meer dan de hele vorige regeerperiode,’ schrijft een huis-aan-huisblad van de N-VA. Het blad werd volgens Andy Pieters, woordvoerder van minister Demir, in juli en augustus 2021 verspreid in 30 à 40 Vlaamse gemeenten. De oplage is niet gekend.

Een Knack-lezer, die het blad in Mortsel in de bus kreeg, wil weten of die rekening wel klopt. Zijn er in de periode van 1 oktober 2019 tot nu effectief meer dan een miljoen nieuwe bomen geplant in Vlaanderen?

Vlaams minister van Justitie en Handhaving, Omgeving, Energie en Toerisme Zuhal Demir (N-VA) tweette er al over op 11 mei 2021. ‘Vlaanderen kreeg er in anderhalf jaar tijd 1 miljoen bomen bij’, schreef ze toen, en ze plaatste er een link bij naar een artikel dat diezelfde dag verscheen in Het Nieuwsblad.

De eerste paragraaf van dat artikel luidt als volgt: ‘Sinds vandaag telt de bosteller van de Vlaamse regering officieel 1.000.000 bomen. Dit betekent dat er deze legislatuur – die op 1 oktober 2019 begon – in Vlaanderen al één miljoen bomen geplant werden, goed voor ruim 259 hectare nieuwe bossen. Wanneer na het volledige plantseizoen alle extra percelen op de bosteller geplaatst zijn, zal dat ongeveer 320 hectare zijn. Ter vergelijking: de vorige Vlaamse regering plantte in vijf jaar tijd 309 hectare bos.’

Bosteller

Via Demirs woordvoerder Andy Pieters komen we terecht bij Bert Vanholen, die bij het Agentschap Natuur en Bos (ANB) verantwoordelijk is voor de website Bosteller, een nieuw instrument waarmee het aantal nieuw aangeplante bomen sinds 1 oktober 2019 wordt geteld.

Vanholen legt uit hoe de Bosteller werkt: ‘Iedereen die een bos geplant heeft in Vlaanderen, kan dit melden op de meldingspagina van de website bosteller.be. Bij iedere melding moet je een aantal elementen ingeven – de indiener, de betrokken partijen, het verhaal achter de aanplant, etc. – en minstens één foto van de recente aanplant bijvoegen. Elke melding wordt gecheckt door dossierbehandelaars die daartoe zijn opgeleid. Indien nodig vragen ze op hun beurt advies aan een medewerker van ANB die het terrein goed kent of al een dossier op dat perceel heeft behandeld.’

‘Bij de controle van de dossiers gaan we na of het gaat om bestaand bos, compensatiebos (bos dat wordt aangelegd ter compensatie van elders gekapt bos, zoals vastgelegd in het Bosdecreet, nvdr), of nieuw bos,’ aldus Vanholen. Dat gebeurt in drie stappen:

– Stap 1: Is het al bos?

‘Daarvoor checken we de luchtfoto en enkele ondersteunende datalagen. We gaan na of er ooit een subsidie tot herbebossing of een kapmachtiging werd afgeleverd, want dan is het al bos. In deze fase checken we ook of het niet gaat om een dubbele melding, door te vergelijken met alle reeds gemelde dossiers.’

– Stap 2: Is het compensatiebos?

‘Via de omgevingsvergunningen weten we op welke percelen er compensaties moeten komen. Die vergelijken we met de melding op de Bosteller. Er zijn ook enkele subsidies die gefinancierd worden uit het bossencompensatiefonds: ook die worden aan de hand van datalagen vergeleken.’

-Stap 3: Is het nieuw bos?

‘Als het niet al bos was en het valt niet onder de hierboven gemelde dossierstromen, wordt het bos beschouwd als nieuw bos.’

Na deze controle wordt het dossier toegewezen aan de juiste teller: nieuw bos of compensatiebos. ‘Wanneer de indiener meent dat die toewijzing niet correct is, kan hij opnieuw contact opnemen met het ANB om het dossier verder in detail te bekijken,’ zegt Vanholen.

Aantal bomen

Bij elke melding moet de indiener aangeven hoeveel bomen er geplant werden. Het ANB controleert of dit cijfer realistisch is in vergelijking met de oppervlakte.

Het aantal geplante bomen op de Bosteller is de optelsom van alle bomen van alle meldingen. Op onze vraag stuurt Vanholen ons een geanonimiseerde oplijsting van alle dossiers die tot nu toe werden goedgekeurd op de Bosteller. De optelsom van die 375 dossiers is 1.169.727 bomen: het cijfer op de Bosteller op 14 oktober 2021.

‘De Bosteller is inderdaad een nieuwe en krachtige tool om nieuwe bebossingen accuraat te registreren,’ vindt Bert De Somviele, directeur van Bos+, een milieuorganisatie die zich inzet voor bosbehoud en bosuitbreiding in Vlaanderen en wereldwijd. ‘Het is een goede zaak dat ANB checkt of het al dan niet om compensatiebos gaat, en dat dubbeltellingen vermeden worden doordat de informatie cartografisch wordt geregistreerd.’

Goed voorbeeld

De Europese Commissie beschouwt de Bosteller als een ‘good practice’. Marco Onida van het Directoraat-generaal Milieu van de Europese Commissie noemde de Bosteller ‘waarschijnlijk de meest geavanceerde tool voor het registreren van nieuwe bossen in Europa en een goed voorbeeld voor de Europese campagne die ernaar streeft om 3 miljard extra bomen te planten tegen 2030‘. In het kader van die campagne heeft het ANB een demo gegeven over de werking van de Bosteller aan de andere EU-lidstaten, zo lezen we op de nieuwspagina van de Bosteller.

Verdienste van Demir?

Mogen we die meer dan één miljoen bomen op de Bosteller op het conto van minister Demir en de Vlaamse regering schrijven? Is dat cijfer met andere woorden aan het beleid te danken?

Volgens De Somviele van Bos+ bestaat daarover geen twijfel. ‘Om bos te kunnen aanplanten heb je in de eerste plaats grond nodig, en die grond vinden is altijd de grootste uitdaging. Sinds het aantreden van minister Demir heeft de overheid behoorlijk veel gronden aangekocht die voor bebossing kunnen worden gebruikt.’

Ten tweede voorziet de huidige Vlaamse regering volgens De Somviele in meer financiële middelen voor organisaties die aan bosuitbreiding doen en geeft ze meer subsidies aan private eigenaars die bossen willen aanplanten op hun eigen gronden. Dat bevestigt Bert Vanholen van het ANB. ‘De minister heeft bijkomende middelen ter beschikking gesteld waarmee het ANB, Bos+ en Natuurpunt extra mensen hebben kunnen aantrekken die op zoek gaan naar gronden. En privé-eigenaars die bos aanplanten krijgen daarvoor nu gemiddeld 25.000 euro subsidie per hectare (zie art. 5, nvdr), tegenover 3.500 euro per hectare in de vorige legislatuur. Verder is er ook een nieuwe subsidie voor lokale besturen die bebosbare grond aankopen, en moet elke provincie tijdens deze legislatuur 150 hectare bos realiseren.’

‘Ten derde zien we dat Vlaamse administraties die niet rechtstreeks met natuur en leefmilieu bezig zijn, maar wel gronden bezitten die kunnen worden gebruikt voor bosuitbreiding of boscompensatie, door de minister worden aangespoord om die gronden ter beschikking te stellen en op die manier mee te werken aan de bosuitbreidingsdoelstellingen,’ zegt De Somviele. ‘Denk maar aan het Agentschap Wegen en Verkeer, De Vlaamse Waterweg, Aquafin, Ilvo, VMM, De Watergroep of OVAM bijvoorbeeld.’

Vorige legislatuur

We weten nu hoeveel bomen er zijn bijgekomen sinds 1 oktober 2019. Zijn dat er effectief méér dan in de volledige vorige bestuursperiode, zoals minister Demir en haar partij zeggen?

Demirs woordvoerder Pieters bezorgt ons de informatie over die vorige legislatuur:

Voor alle duidelijkheid: bovenstaande cijfers slaan enkel op nieuw bos, niet op compensatiebos. ‘We beschikken helaas niet over de cijfers over compensatiebos tijdens de vorige legislatuur’, zegt Bert Vanholen van het ANB.

Volgens deze cijfers realiseerde de vorige Vlaamse regering (2014-2018) 308 hectare nieuw bos. Dat cijfer moeten we dus vergelijken met het aantal hectare nieuw bos op de Bosteller op dit moment: 282,4 hectare. Er kwam dus, in deze legislatuur, al bijna evenveel nieuw bos bij als in de volledige vorige regeerperiode.

1 miljoen netto?

We weten nu hoeveel bomen er zijn bijgekomen sinds 1 oktober 2019. Maar hoeveel zijn er in diezelfde periode gekapt?

Andy Pieters stuurt ons een overzicht van de afgeleverde stedenbouwkundige vergunningen om bomen te kappen en de verplichte compensatie (in hectare).

Op de Bosteller zien we dat er tot op vandaag 282 hectare nieuw bos is bijgekomen. Maar er is wel 267 (2019) + 280 (2020) hectare gekapt. We houden dus netto minder nieuw bos over?

‘Zoals je in de tabel kunt zien, wordt de verloren oppervlakte aan bos meer dan volledig gecompenseerd (360 hectare ’te compenseren’ overvleugelt 280 hectare ‘vergunde ontbossing’, nvdr),’ zegt Vanholen. ‘Alleen hebben de eigenaren van het gekapte bos volgens de wetgeving twee jaar de tijd om dat te doen, en kunnen we met de huidige tools niet meten hoeveel er op dit moment al is gecompenseerd. ANB werkt aan technologie om verschillende databases aan elkaar te koppelen, zodat we op elk moment kunnen weten hoeveel nieuw bos er netto is bijgekomen. We hopen die tool tegen het voorjaar van 2022 klaar te hebben.’

‘Tot vorig jaar was de balans zeker negatief, ook omdat we een achterstand hadden die al tijdens de vorige legislaturen was opgebouwd,’ vervolgt Vanholen, die wel verwacht dat de balans binnenkort naar de positieve kant zal overhellen.

Dat verwacht ook De Somviele van Bos+. ‘Op basis van onze terreinkennis en op basis van de gegevens in de Bosteller zien wij een nieuw en positief momentum op het vlak van bosuitbreiding. Maar er is nog veel werk aan de winkel.’

Volgens De Somviele is er vooral ook nood aan een beter beleid op het vlak van bosbehoud, want ontbossen blijft te gemakkelijk. ‘Artikel 90bis van het Bosdecreet begint met de zin dat “ontbossen verboden is”. Maar daar heeft men later zeer veel uitzonderingen aan toegevoegd waarbij ontbossing wel wordt toegelaten. Zolang men van ontbossing niet de uitzondering maakt die het in een bosarme regio als Vlaanderen zou moeten zijn, blijft het dweilen met de kraan open.’

Size matters

Dat bevestigt lector boombeheer Wim Peeters (Odisee en Vives Hogeschool). ‘Bomen planten is natuurlijk goed, maar bestaande bomen behouden is beter.’

Daarnaast betreurt Peeters dat, als het over bomen gaat, men het altijd heeft over aantallen, terwijl het vooral zou moeten gaan over de grootte van bomen. ‘Het streefdoel moet zijn dat we in de eerste plaats zoveel mogelijk bomen behouden. Grotere maten aanplanten is ook geen oplossing want in vergelijking met volwassen of oude bomen zijn zelfs die grotere maten een maat voor niets. Het zijn de grootte van de kruin en de hoeveelheid blad die de ecologische waarde van een boom bepalen. Size does matter, als het over bomen gaat.’