Factcheck: ja, muziek kan angst doen afnemen

Deze factcheck is uitgevoerd op basis van de beschikbare informatie op de datum van publicatie. Lees hier meer over hoe we werken.

‘Muziek is antigif voor angst, net zoals geneesheren in de renaissance beweerden.’ Dat lazen we onlangs in de krant De Standaard. En het klopt.

De balkonnades die tijdens deze coronacrisis voor troost zorgen, zijn niet nieuw, aldus een artikel in The Guardian dat werd overgenomen door De Standaard. Al bijna 3000 jaar spelen mensen muziek om hun angsten te bezweren. En dat werkt, aldus musicoloog Remi Chiu van Loyola University Maryland in Baltimore. ‘Muziek is bewezen antigif voor angst, net zoals geneesheren in de renaissance beweerden.’

Professor neuropsychologie Erik Scherder (Vrije Universiteit Amsterdam) schreef in 2017 het boek Singing in the brain. Over de unieke samenwerking tussen muziek en de hersenen. ‘Er zijn heel wat studies die aantonen dat muziek angst en stress kan doen afnemen. Zo was er een onderzoek naar ouders die hun kind naar een spoeddienst brachten. Onderzoekers lieten in de wachtzaal rustige klassieke muziek horen, wat de angst en stress bij de ouders significant deed dalen. Dat valt ook neurologisch te verklaren. Alles wat we horen, komt binnen in de hersenstam. Daar worden ook onze hartfrequentie, ademhaling en bloeddruk geregeld. Door een plotse gil of luide knal gaan die omhoog. Maar door muziek met een rustig tempo gaan ze omlaag. Ze synchroniseren als het ware met de muziek. Nu is die hersenstam ook verbonden met de amygdala of amandelkern, die een belangrijke rol speelt bij angst. Als muziek je kalm heeft gemaakt, worden er minder signalen naar de amygdala gestuurd en zakt je angst.’

Ook professor muziektherapie Jos De Backer (Luca School of Arts en KU Leuven) kent de directe impact van muziek op de amygdala. ‘Bij muziektherapie richten we ons op zélf muziek maken, iets wat bij iedereen een positief effect heeft. We werken met zogenaamde “klinische improvisatie”: een muziektherapeut maakt samen met een of meer patiënten muziek. Er wordt met eenvoudige muziekinstrumenten gewerkt, voornamelijk slagwerk als conga’s en Orff-instrumenten, en er is geen muzikale voorkennis nodig. Maar doordat de therapeut zich afstemt op de muzikale parameters van de patiënten, kan hij hen muzikaal en emotioneel “dragen” en “vasthouden”, waardoor de angst gereguleerd wordt. Dit onderzoek staat nog in zijn kinderschoenen, maar krijgt steeds meer aandacht in de wetenschappelijke wereld, onder meer met een focus op patiënten met psychiatrische problemen. Wat mij betreft is de stelling waar, zolang muziek binnen een therapeutische context wordt gebruikt. Zomaar zelf een streepje muziek opzetten, zal je angst niet automatisch wegnemen.’

En dan is er nog het laatste deel van de stelling: ‘zoals geneesheren in de renaissance beweerden’. Musicoloog Maarten Beirens (Universiteit van Amsterdam) bevestigt dat muziek al eeuwenlang gebruikt wordt om angsten te bezweren. ‘Het sluit aan bij ideeën van de Oude Grieken. Plato geloofde dat er toonaarden en instrumenten zijn met een negatieve invloed op de ontwikkeling van ons karakter, tegenover instrumenten die ons bijvoorbeeld heldhaftig maken. In de renaissance kregen zulke ideeën een theoretische boost. En in de 18e en 19e eeuw werden soldaten met marsmuziek het slagveld opgestuurd, zodat ze minder angstig werden over hun lot.’