Factcheck: ja, iedereen kan opzoeken hoeveel coronasteun individuele ondernemers krijgen

Deze factcheck is uitgevoerd op basis van de beschikbare informatie op de datum van publicatie. Lees hier meer over hoe we werken.

Volgens een Facebookbericht kan iedereen op de website van het Agentschap Innoveren en Ondernemen (Vlaio) opzoeken hoeveel coronasteun individuele ondernemers krijgen. Dat klopt. Vlaio publiceert die gegevens in het kader van de openbaarheid van bestuur. Anders dan sommige ondernemers ziet Vlaio daarin geen overtreding van de privacyregels omdat de lijst beperkt is tot vennootschappen, en die hebben geen recht op privacy.

Op 20 maart plaatst een man onderstaand bericht op ‘Unie Belgische horeca’, een Facebookgroep waar horecaondernemers met elkaar in contact kunnen komen en tips uitwisselen. De groep telt 33.900 leden. 10.400 van hen hebben het bericht op hun tijdlijn zien passeren.

‘Bekijk hier rustig hoeveel je collega, vriend, buur, vijand…. aan Vlaamse steun heeft ontvangen…’, schrijft de man, en hij plaatst er een link bij naar de website van Vlaio, het Vlaams Agentschap Innoveren en Ondernemen.

Via die link komen we terecht bij een meer dan 700 pagina’s tellend pdf-document met als titel ‘Hinderpremie ondernemingen 17072020’. Het is een oplijsting van alle handelszaken in Vlaanderen die coronasteun hebben ontvangen tijdens de verplichte sluiting in het voorjaar van 2020. Naast het ondernemingsnummer en de naam van het bedrijf staat telkens het bedrag van de uitbetaalde hinderpremie. Het ging toen om een forfaitair bedrag van 4000 euro per handelsvestiging plus 160 euro per sluitingsdag.

De reacties op de Facebookpost zijn gemengd. Een aantal ondernemers vindt het normaal dat die informatie publiek wordt gemaakt, anderen vragen zich af of hiermee hun privacy niet wordt geschonden.

Openbaarheid van bestuur

Iedereen kan op de website inderdaad zien hoeveel steun individuele ondernemers hebben gekregen. Ook de compensatiepremies die de overheid op latere tijdstippen uitbetaalde – en die werden berekend op een percentage van de omzet het jaar voordien – zijn op de site terug te vinden.

Is Vlaio verplicht om die informatie openbaar te maken? En kan die bekendmaking niet worden gezien als een overtreding van de privacy-wetgeving?

‘In het kader van de openbaarheid van bestuur hebben wij de traditie om te publiceren welke bedrijven welke steun van ons krijgen’, zegt administrateur-generaal Mark Andries van Vlaio aan de telefoon. ‘Dat geldt evenzeer voor andere bronnen van steun, zoals bijvoorbeeld innovatiesteun. Dat blijkt ook uit de bijlagen bij onze jaarverslagen. In juli 2020 hebben wij in overleg met voogdijminister Hilde Crevits (CD&V) beslist om ook die gegevens op onze website te zetten en up-to-date te houden, zodat iedereen er kennis van kan nemen.’

Dat de overheid die informatie openbaar maakt, is volgens Andries niet meer dan normaal, aangezien het om belastinggeld gaat. ‘We publiceren alleen over welke steun, welke bedrijven en welk bedrag het gaat. We geven geen verdere informatie over elk dossier, net zoals we dat ook voor andere vormen van steun niet doen.’

Rechtspersonen

Belangrijke nuance evenwel: het gaat hier enkel om de gegevens van vennootschappen, die rechtspersonen zijn, en die sowieso verplicht zijn om hun financiële gegevens te publiceren.

‘Rechtspersonen hebben geen recht op privacy’, zegt Andries. Anders is het voor eenmanszaken, die hun cijfers niet publiek hoeven te maken. ‘Eenmanszaken worden beschouwd als natuurlijke personen en daar geldt het recht op privacy wél. Gegevens over eenmanszaken mogen wij dus niet publiceren’, zegt Andries. ‘Daarom vind je geen eenmanszaken in de lijst, enkel bvba’s en nv’s.’

Rechtspersonen hebben inderdaad geen recht op privacy, bevestigt privacyjurist Matthias Dobbelaere-Welvaert. ‘Enkel natuurlijke personen hebben recht op privacy. Aangezien geen natuurlijke personen in de lijst zijn opgenomen is er juridisch weinig aan de hand.’

Al vindt Dobbelaere-Welvaert het geen heldere keuze. ‘Ofwel wil je als overheid open en transparant zijn, omdat het gaat om belastinggeld, en dan publiceer je de volledige lijst van handelaren die steun ontvingen, dus ook die van de eenmanszaken. Dat zijn tenslotte ook handelaren, voor wie ook transparantie-eisen gelden. Dan zit je wellicht met een privacyschending, maar die is er nu ook, indirect. Ofwel beslis je om helemaal niets te publiceren. Wat nu gebeurt, is volgens mij een halve oplossing. Tenslotte kunnen de gegevens van een bvba of nv toch altijd worden teruggeleid naar individuele personen. Het is niet moeilijk om te achterhalen wie de bestuurders zijn van een vennootschap.’

Ongelijk

Volgens de privacyjurist zou je kunnen spreken van een ongelijke behandeling van de aanvragers van coronasteun, omdat de gegevens over eenmanszaken niet publiek worden gemaakt en die van vennootschappen wel.

Volgens de privacyjurist zou je hier ook kunnen spreken van een ongelijke behandeling van de aanvragers van coronasteun, omdat de gegevens over eenmanszaken niet publiek worden gemaakt en die van vennootschappen wel.

Mark Andries ziet in dat onderscheid geen probleem: ‘Je kiest als ondernemer zelf of je werkt als eenmanszaak of als vennootschap, en je weet dat je als vennootschap nu eenmaal meer verplichtingen hebt wat betreft transparantie en publicatie van gegevens.’

Niet gemeld

Dobbelaere-Welvaert ziet nog een mogelijk probleem: ‘Tijdens de aanvraagprocedure wordt op de site van Vlaio nergens gemeld dat de lijsten van de toegekende bedragen publiek worden gemaakt. Juridisch is dat misschien geen probleem, maar ethisch gezien is het niet netjes dat de overheid ondernemers daarover niet vooraf informeert. In ieder geval zijn veel mensen ervan geschrokken, zo blijkt uit de talrijke vragen en berichten die ik daarover heb gekregen.’

In die kritiek kan Andries zich enigszins vinden. ‘Ondertussen hebben we de vraag ‘Wordt mijn toegekend subsidiebedrag bekend gemaakt?’ toegevoegd aan de veelgestelde vragen (FAQ) over het Vlaams Beschermingsmechanisme-5.’ Het Vlaams Beschermingsmechanisme-5 is de steun die ondernemingen kunnen aanvragen die in de maand februari een zware omzetdaling hebben geleden als gevolg van de coronamaatregelen. ‘Verder staat momenteel ook het Globalisatiemechanisme open voor aanvragen, en ook daar hebben we deze vraag toegevoegd in de FAQ’, zegt Andries.

GDPR

Dobbelaere-Welvaert vindt het in ieder geval een interessante casus. ‘Voor mij gaat het hier om een indirecte privacy-inbreuk. Stel dat een ondernemer zijn gegevens van die lijst zou willen laten verwijderen, op basis van de GDPR-wetgeving, dan moet hij of zij een klacht indienen bij de Gegevensbeschermingsautoriteit (GBA), die daarover dan een uitspraak moet doen.’

De privacyjurist acht de kans echter klein dat de ondernemer gelijk krijgt. ‘Ik ga er vanuit dat de zaak zelfs niet behandeld zal worden, omdat de GBA zich bezighoudt met de bescherming van de persoonlijke levenssfeer van personen, terwijl het hier om vennootschappen gaat. Vennootschappen hebben geen recht op privacy en bovendien staan er in die lijsten ook geen persoonsgegevens.’