Factcheck: ja, het Israëlische leger schoot op Palestijnen tijdens de wapenstilstand met Hamas

Op sociale media circuleren beelden van een vluchtende mensenmassa. Volgens de pro-Palestijnse verspreiders van de beelden zou het om Palestijnen in Gaza gaan die, ondanks de wapenstilstand, beschoten worden door Israëlische soldaten. Dat klopt. De beelden zijn genomen op de verbindingsweg tussen het noorden en het zuiden van Gaza. Burgers vluchten weg uit een deel dat in handen is van het Israëlische leger.

Deze factcheck is uitgevoerd op basis van de beschikbare informatie op de datum van publicatie. Lees hier meer over hoe we werken.

Kort nadat er een tijdelijke wapenstilstand was afgekondigd tussen Israël en de Palestijnse extremistische beweging Hamas, verschenen berichten op sociale media die stelden dat Israël de wapenstilstand had gebroken en burgers in Gaza had beschoten.

Zo postten verschillende pro-Palestijnse Instagramaccounts (hier, hier en hier) een video waarin tientallen mensen lijken weg te vluchten. Op de beelden zijn vooral mannen, maar ook vrouwen en tieners te zien. Eén vrouw heeft een baby in haar handen. Op de achtergrond hoor je een geluid dat klinkt als geweerschoten. 

Een van de accounts die de video deelde, is het populaire Instagramaccount @eye.on.palestine. Op de video die dat account deelde, staat te lezen: ‘Directe beschieting door de bezettende soldaten op burgers die proberen terug te keren vanuit de zuidelijke regio’s naar hun huizen in het noorden.’ Het bijschrift stelt dat de beelden genomen zijn op 24 november. @eye.on.palestine heeft 9,2 miljoen volgers.

In een reactie op die Instagrampost vraagt iemand zich af waarom er schoten vallen tijdens een wapenstilstand. Iemand anders reageert: ‘Het is niet Israël, wij respecteren altijd wapenstilstanden. Dit is Hamas die probeert om hun eigen mensen tegen te houden.’ Nog Iemand anders bevestigt dat Hamas de mensen naar het noorden drijft. Een andere persoon schrijft: ‘Waar is je bewijs dat dit Israël is en niet Hamas?’ Deze socialemediagebruikers impliceren dus dat de mensen op weg waren naar het zuiden, maar tegengehouden werden door Hamas en nu moeten vluchten naar het noorden.

Verschillende internationale media zoals PBS, Associated Press en El País bevestigen dat er schoten zijn gevallen tijdens de wapenstilstand. Zo zouden bijvoorbeeld twee boeren in Centraal-Gaza beschoten zijn geweest. Een van hen kwam daarbij om het leven. Over de beelden die de pro-Palestijnse accounts deelden, hebben zij echter niet uitdrukkelijk bericht.

Waar in Gaza werden mensen beschoten?

De beelden die de pro-Palestijnse accounts deelden, zijn niet de enige die confrontaties tussen mogelijks terugkerende Gazanen en het Israëlische leger weergeven. Zo verschenen er ook posts op X die beweren dat Israëlische snipers Palestijnse burgers onder vuur hebben genomen. 

Journalist en VN-fotograaf Motaz Azaiza postte daar twee video’s over op X. In de eerste video vertelt hij met een kogelvrij vest aan dat een man is neergeschoten door snipers. De tweede video toont hoe een jongen naar de neergeschoten man wil gaan, maar zelf onder schot wordt genomen. De video’s zijn op dezelfde plaats genomen en geven dezelfde neergeschoten man weer.

De beelden van Azaiza werden door Geoconfirmed al gelokaliseerd. De vrijwilligers van dat internationaal geolocatieplatform deelden hun bevindingen op X (hier en hier). De neergeschoten man ligt op de Sharia Salah Al-Din, de grootste verbindingsweg tussen het noorden en het zuiden van de Gazastrook. Op Google Maps zien we dat hij is neergeschoten op een locatie tussen Gaza-Stad en het zuidelijker gelegen Bureij.

Waar zijn de beelden exact genomen?

Via de X-posts waar de website van Geoconfirmed naar verwijst, komen we bij een video van het account Aurora Intel terecht. Aurora Intel deelt beelden van een auto die richting de locatie rijdt waar de man uit de video van Motaz Azaiza is neergeschoten. De video werd gepost op 30 oktober en de beelden dateren dus van lang voor het begin van de wapenstilstand.

De auto die ze filmen, wordt onder vuur genomen wanneer die in de buurt komt van de locatie waar de man werd neergeschoten. De auto van waaruit iemand aan het filmen is, maakt vervolgens rechtsomkeer en rijdt weg van Gaza Stad op de straat Salah Al-Din.

Initial unconfirmed footage circulating social media, reportedly an IDF Merkava on Salah Al-Dinn Street pic.twitter.com/aLBizwPYIv

— Aurora Intel (@AuroraIntel) October 30, 2023

Na enkele seconden rijdt de auto langs een bijzondere paal aan de rechterkant van de weg. De paal lijkt als twee druppels water op de paal die links in beeld was van de video die door de pro-Palestijnse accounts gedeeld werd. 

Wanneer we twee screenshots van de video’s naast elkaar leggen, wordt het duidelijk dat het om dezelfde paal gaat. Op die manier kan de exacte locatie vanwaaruit de video die de pro-Palestijnse accounts deelden, bepaald worden. 

Dat wil zeggen dat de mensenmassa die op de video wegvlucht, inderdaad in de richting van Bureij en dus weg van Gaza Stad loopt. We weten dat waar de auto eerst stopte, een persoon werd neergeschoten en een maand eerder er een auto onder vuur werd genomen.

Beelden komen voor in reportage Sky News van 24 november

Via de X-posts waarvan Geoconfirmed gebruikmaakt, komen we ook bij een clip van een nieuwsuitzending van de Britse omroep Sky News terecht. In een reportage die deel uitmaakt van de nieuwsuitzending, zijn de beelden opgenomen die op sociale media circuleren en gedeeld werden door de populaire pro-Palestijnse accounts. De clip die circuleerde, begint op 1:20 van de nieuwsuitzending van Sky News. Op dat moment zie je dezelfde vrouw met kind en man op een kar passeren. 

Het nieuwsanker dat de beelden van de Sky News duidt, zegt in de clip dat ‘zelfs na de wapenstilstand Palestijnen nog beschoten werden’. Volgens hem gebeurde dat op de dag dat de vrachtwagens met hulpgoederen Gaza binnenreden. De beelden zouden dus genomen zijn op 24 november. Op die dag ging de wapenstilstand namelijk van start en reden de eerste vrachtwagens met hulpgoederen Gaza binnen. Dat lezen we bij Reuters.

De nieuwsuitzending geeft ook extra context bij de beelden. Volgens de reportage van Sky News waren honderden ‘op weg om te proberen gestrande kinderen, ouders en vrienden te bereiken die nog steeds gevangenzaten in het noorden’. Die massa hield halt aan het checkpoint van de Israëlische soldaten. ‘Vervolgens schoten de kogels door de lucht’, gaat de uitzending verder.

We leggen een kaart met het front in Gaza op 23 november – de dag voor het ingaan van de wapenstilstand – naast de plaats waar de video opgenomen is. Het is duidelijk dat de beelden genomen zijn aan de grens van het gebied in Gaza dat op dat moment door het Israëlische leger gecontroleerd werd.

Om die reden valt dus te besluiten dat de mensen die op de video wegvluchten, onder vuur genomen zijn door Israëlische soldaten en niet door Hamasstrijders, zoals enkele pro-Israëlische accounts beweerden in de commentaren onder de video’s. Ze lopen in de richting van het zuiden en niet van het noorden. De persoon die filmt staat op deze locatie.