Factcheck: ja, een vierde van de bij de VDAB ingeschreven werkzoekenden is na een jaar nog altijd werkloos

Volgens Open VLD-voorzitter Tom Ongena is een vierde van de werkzoekenden die ingeschreven staan bij de arbeidsbemiddelingsdienst VDAB na een jaar nog altijd werkloos. Dat zei Ongena tijdens het Grote Voorzittersdebat, georganiseerd door Knack en Trends-Kanaal Z. De cijfers blijken te kloppen. Wel zijn ze al 5 jaar oud. In 2023 ging het om 42 procent.

Deze factcheck is uitgevoerd op basis van de beschikbare informatie op de datum van publicatie. Lees hier meer over hoe we werken.

Op 27 februari organiseerden Knack en Trends-Kanaal Z een debat waarbij de voorzitters van alle Vlaamse politieke partijen met elkaar in gesprek gingen (hier te bekijken). 

Sammy Mahdi (CD&V), Jeremie Vaneeckhout (Groen), Bart De Wever (N-VA), Tom Ongena (Open VLD), Raoul Hedebouw (PVDA), Tom Van Grieken (Vlaams Belang) en Melissa Depraetere (Vooruit) gingen met elkaar in debat volgens een unieke formule: tijdens zeven korte één-op-één gesprekken lichtte iedere partijvoorzitter een zelfgekozen stelling toe. Daarop volgde telkens een debat over die stelling met de zes andere voorzitters. 

Tijdens het debat verklaarde Open VLD-voorzitter Tom Ongena dat een vierde van de werkzoekenden die ingeschreven zijn bij de Vlaamse Dienst voor Arbeidsbemiddeling en Beroepsopleiding (VDAB) na een jaar geen werk heeft.

Klopt dat cijfer?

Ongena baseert zich voor zijn stelling op cijfers uit een rapport uit 2019 van onderzoekers Ludo Struyven en Sam Desiere, verbonden aan het Onderzoeksinstituut voor Arbeid en Samenleving (HIVA). Voor die studie volgden Struyven en Desiere 288.000 werkzoekenden die toen waren ingeschreven. Opdrachtgever voor het onderzoek was toenmalig Vlaams minister van Werk Philippe Muyters (N-VA). De studie toonde aan dat 69.000 mensen, een kwart van de gevolgde personen, na een jaar geen werk had gevonden en ook geen opleiding, bemiddeling of stage volgde. 

De cijfers kloppen dus, maar zijn niet meer zo recent. De krant De Tijd publiceerde in 2023 nieuwe cijfers, over 2022. Toen bleek 57,9 procent van  alle werkzoekenden werk had gevonden na een jaar inschrijving bij de VDAB. 42,1 procent was na een jaar nog niet aan het werk.

We kloppen aan bij Joke Van Bommel, woordvoerster bij de VDAB. Zij geeft ons een update van de cijfers. In 2023 kreeg de VDAB 54,1 procent van de nieuw ingestroomde werkzoekenden na twaalf maanden aan het werk. Dat betekent dus dat 45,9 procent van de ingeschrevenen na een jaar geen werk had, een lichte toename in vergelijking met 2022.  

Ongeveer de helft van die 45,9 procent bestaat uit werkzoekenden met een werkloosheidsuitkering. Van Bommel: ‘Dat is de ‘klassieke’ groep van werkzoekenden die zich bij VDAB moeten inschrijven, en bij wie de VDAB ook de bevoegdheid heeft om het zoekgedrag op te volgen en sancties op te leggen indien nodig.’ 24 procent van hen kreeg in 2023 een waarschuwing of sanctie van VDAB.

Iets minder dan de helft van die 45,9 procent bestaat uit zogenaamde voormalig ‘niet-beroepsactieven’. Van Bommel: ‘Voor hun inschrijving bij VDAB waren ze niet aan het werk en ook niet op zoek naar job. Voor een deel van hen heeft de huidige Vlaamse regering beslist dat ze zich wel verplicht moeten inschrijven. Het gaat dan meestal over inburgeraars, sociale huurders en Oekraïense vluchtelingen. Zij zijn echter niet verplicht om naar werk te zoeken.’ 

Volgens Van Bommel heeft de daling van het aandeel werkzoekenden dat na een jaar aan het werk is van 57,9 procent in 2022 naar 54,1 procent in 2023 te maken met de instroom van deze niet-beroepsactieven, aangezien de VDAB hen niet kan verplichten om naar werk te zoeken. ‘Deze nieuwe doelgroep zorgt voor nieuwe uitdagingen. Dit zijn mensen die vaak al enige tijd niet meer hebben gewerkt en ook andere drempels tegenkomen op vlak van bijvoorbeeld mobiliteit en kinderopvang. Voor hen zijn opleidingen en de juiste ondersteuning cruciaal. Het gaat vaak over intensieve trajecten, maar die moeten renderen op langere termijn.’

Van Bommel geeft ook nog een laatste kanttekening mee: ‘Werkzoekenden die na twaalf maanden niet aan het werk zijn, kunnen wel gewerkt hebben in de loop van die 12 maanden. De groep die geteld wordt als ‘niet uitgestroomd naar werk na 12 maanden’ is dus niet per se langdurig werkzoekend. Zij kunnen al uitgestroomd zijn en opnieuw ingestroomd zijn als werkzoekende, bijvoorbeeld via interim-werk.’