Factcheck: ja, één op de vijf vrouwen krijgt te maken met partnergeweld

Volgens Het Nieuwsblad zou één op vijf vrouwen te maken krijgen met partnergeweld. Een Knack-lezer trekt dat cijfer in twijfel, maar het klopt, zo blijkt uit verschillende Europese en Belgische onderzoeken. In ons land krijgt volgens een studie uit 2017 zelfs één op drie vrouwen ooit te maken met een of andere vorm van partnergeweld.

Deze factcheck is uitgevoerd op basis van de beschikbare informatie op de datum van publicatie. Lees hier meer over hoe we werken.

Op 5 januari verschijnt een artikel in Het Nieuwsblad met als titel ‘Ze hadden het nochtans plechtig beloofd’ (achter betaalmuur op de website van Het Nieuwsblad). 

Voor dit artikel zochten chef politiek bij Het Nieuwsblad Hannes Heynderickx en journalist Arnout Gyssels uit of vijftien ministers effectief hadden gerealiseerd wat ze een jaar eerder hadden gezegd dat ze absoluut wilden realiseren. 

Het stukje over minister van Justitie Vincent Van Quickenborne (Open VLD) gaat over het stalkingsalarm dat de minister in het hele land wilde implementeren.  

‘Een op de vijf vrouwen krijgt te maken met partnergeweld’, luidt de eerste zin van dat stuk. Een lezer mailt ons daarover. Hij noemt het een ‘onthutsend cijfer’, vraagt zich af of het gaat over Vlaanderen, België, Europa of de hele wereld en betwijfelt of het cijfer klopt. ‘Het artikel vermeldt geen bron en het cijfer lijkt mij intuïtief erg overdreven’, schrijft de man.

We nemen contact op met Hannes Heynderickx, een van de auteurs van het artikel. We vragen hem naar zijn bron, en krijgen al snel het volgende antwoord in onze mailbox: ‘Het aangehaalde percentage komt uit de communicatie van minister Van Quickenborne over het stalkingsalarm. Toen hij daar vorig jaar over communiceerde, hebben we dat percentage nagetrokken. We kwamen toen uit bij een studie van het Bureau van de Europese Unie voor de grondrechten (FRA). Het rapport dateert van 2014, maar wordt nog vaak als referentie gebruikt.’

Heynderickx stuurt een uittreksel mee van pagina 23 van dat rapport. Daarin staat dat 22 procent van de vrouwen in Europa die een partner hebben of hadden, fysiek en/of seksueel partnergeweld heeft ervaren sinds de leeftijd van 15 jaar, door een huidige of een voormalige partner. 

Dat 1 op de 5 vrouwen te maken krijgt met partnergeweld, blijkt dus te kloppen, volgens deze studie – met die nuance dat het gaat om 1 op de 5 vrouwen die ooit een partner hadden.

Op pagina 30 van datzelfde rapport lezen we dat, in België, 24 procent van de vrouwen of ongeveer één op vier vrouwen, al fysiek en/of seksueel geweld door een huidige of voormalige partner heeft meegemaakt.

We nemen contact op met het Instituut voor de Gelijkheid van Vrouwen en Mannen en vragen of zij cijfers hebben. Het Instituut verwijst daarvoor naar het onderzoek waarop Het Nieuwsblad zich baseerde. ‘Volgens het Europese onderzoek van de FRA uit 2014 werd op Europees niveau inderdaad 1 op 5 vrouwen ooit het slachtoffer van lichamelijk en/of seksueel geweld binnen het koppel, tegenover 1 op 4 vrouwen (24 procent) in België. Het onderzoek van de FRA is een zeer grootschalig onderzoek op Europees niveau en is nog steeds relevant’, schrijft een woordvoerster van het Instituut. 

In bovenstaande studie gaat het uitsluitend over lichamelijk en seksueel geweld, terwijl het Instituut voor de Gelijkheid van Vrouwen en Mannen zelf een ruimere definitie van partnergeweld hanteert. ‘Partnergeweld of geweld in intieme relaties is een geheel van gedragingen, handelingen en houdingen van een van de partners of ex-partners (of een dreiging daartoe), die elkaar of een van beiden in hun persoonlijke of fysieke integriteit aantasten’, lezen we in een e-mail aan Knack. ‘Partnergeweld kan gaan om fysieke, psychische, seksuele of economische agressie, of om bedreigingen of geweldplegingen die zich herhalen of kunnen herhalen. Het geweld zelf kan zowel actief als passief zijn’, schrijft het Instituut nog. ‘Actief geweld is bijvoorbeeld lichamelijke mishandeling, iemand vernederen of beledigen, maar ook iemand chanteren om dingen te doen die hij of zij niet wil. Passief geweld is geweld door iets niet te doen. Bijvoorbeeld iemand geen of te weinig eten geven, geen of foute medicatie geven, geen liefde geven.’ Verder wordt  partnergeweld gekenmerkt door een herhalend patroon, neemt het vaak toe in ernst en heeft  het niet alleen gevolgen voor het slachtoffer, maar ook voor andere leden van het gezin, onder wie de kinderen.

De verschillende vormen van partnergeweld zijn terug te vinden in de handleiding bij de meldcode partnergeweld die het Instituut ontwikkelde in samenwerking met de Orde der Artsen en de Universiteit Gent.

Wat zegt ander onderzoek?

In 2010 liet het Instituut al een onderzoek naar de ervaringen van vrouwen en mannen met psychologisch, fysiek en seksueel geweld uitvoeren door het Centre Liégeois d’Étude de l’Opinion (CLEO) van de Universiteit Luik en de vakgroep Experimenteel-Klinische en Gezondheidspsychologie van de Universiteit Gent. Op pagina 73 van dat onderzoek zien we in tabel 81 dat 14,9 procent van de vrouwelijke respondenten verklaart minstens één daad van geweld door hun partner of ex-partner te hebben ervaren gedurende de afgelopen 12 maanden. Dat is een stuk minder dan de 22 procent uit het FRA-onderzoek, maar daar was de vraag of de vrouwen ooit in hun leven al partnergeweld hadden ervaren. Belangrijk om weten is dat in deze studie naast fysiek en seksueel geweld ook psychologisch geweld werd meegerekend.

Recenter, in 2017, onderzocht het Instituut ook de impact van partnergeweld op werk, werknemers en werkplekken in België. In dat onderzoek meldde 10,5 procent van de vrouwen dat ze in de afgelopen twaalf maanden met partnergeweld te maken kreeg. 23,1 procent van de vrouwen maakte meer dan een jaar geleden partnergeweld mee. In totaal meldde 33,7 procent van de vrouwen ooit partnergeweld te hebben ervaren (pagina 5), een cijfer dat hoger is dan dat uit het Europese onderzoek van 2014. In dit onderzoek werd dan ook gepeild naar alle mogelijke vormen van partnergeweld – fysiek, seksueel, emotioneel en economisch geweld.