Factcheck, ja, een kwart van de plaatsen in de gesloten opvangcentra staat leeg

Een kwart van de plaatsen in de gesloten opvangcentra staat leeg, tweet N-VA-Kamerlid Tomas Roggeman. Dat klopt, zo blijkt uit cijfers van staatssecretaris voor Asiel en Migratie Nicole de Moor (CD&V). Dat de politie niet elke persoon zonder papieren naar een gesloten opvangcentrum kan sturen, klopt ook, zij het om andere redenen. 

Deze factcheck is uitgevoerd op basis van de beschikbare informatie op de datum van publicatie. Lees hier meer over hoe we werken.

Op 23 oktober plaatst Kamerlid voor N-VA Tomas Roggeman onderstaand bericht op X (voorheen Twitter, hier gearchiveerd). De post bevat een screenshot uit een interview van Het Laatste Nieuws met minister van Binnenlandse Zaken Annelies Verlinden (CD&V) dat op 23 oktober werd gepubliceerd. Dat was kort na het ontslag van voormalig minister van Justitie Vincent Van Quickenborne (Open VLD) naar aanleiding van de aanslag die Abdesalem Lassoued in Brussel pleegde op 16 oktober 2023.

In het interview (achter betaalmuur) zegt minister Verlinden dat ‘de Dienst Vreemdelingenzaken amper capaciteit heeft’ om illegalen op te vangen die door de politie worden gearresteerd. Roggeman vraagt zich in zijn tweet af of de minister van Binnenlandse Zaken weet dat een kwart van de plaatsen in de gesloten centra nochtans leeg staat.

Knack-lezers die de tweet van Roggeman zagen, vroegen zich af of het wel klopt dat een kwart van alle plaatsen in de gesloten opvang leeg staat.

Parlementaire vraag 

We nemen contact op met Roggeman en vragen naar zijn bron voor die claim. Via e-mail laat zijn parlementair medewerker Brent Roelandt weten dat de bewering in de tweet was gebaseerd op de cijfers die staatssecretaris voor Asiel en Migratie Nicole de Moor (CD&V) had meegedeeld in haar antwoord op de schriftelijke vraag die Tomas Roggeman hierover had gesteld aan de staatssecretaris op 29 augustus 2023.  

Roelandt stuurt in de bijlage het antwoord van de staatssecretaris mee.

De gemiddelde bezettingsgraad van gesloten centra in ons land bedraagt, volgens de cijfers die de staatssecretaris meedeelde, vorig jaar 75 procent en dit jaar 72 procent. De claim van Roggeman – dat een kwart van de plaatsen in de gesloten centra leeg staat – is dus correct.

Dat bevestigt ook de woordvoerster van staatssecretaris Nicole de Moor, Sieghild Lacoere. Zij voegt er in haar e-mail aan Knack nog aan toe dat de bezetting in de gesloten centra van verschillende factoren afhangt. Een van die factoren is personeel – soms zijn er tekorten omdat een aantal van de profielen die werken in de centra schaars zijn op de arbeidsmarkt. Verder, zo schrijft Lacoere, ‘worden ook plaatsen vrijgehouden voor wanneer er politionele acties zijn, zodat er effectief mensen kunnen worden opgesloten’.

De uitspraak van minister Verlinden in Het Laatste Nieuws – dat ‘de Dienst Vreemdelingenzaken amper capaciteit heeft’ om illegalen op te vangen die door de politie worden gearresteerd – lijkt dan ook in te gaan tegen de informatie die haar collega en partijgenote de Moor heeft verstrekt. 

Procedure

We vragen daarom een reactie aan het kabinet-Verlinden. . ‘Dat de Dienst Vreemdelingenzaken (DVZ) “amper capaciteit heeft” was misschien een ietwat ongelukkige woordkeuze van de minister’, vertelt woordvoerder Nick Gyselinck aan de telefoon. ‘Het komt er eerder op neer dat de DVZ niet altijd de mogelijkheid heeft om illegalen op te vangen, en daar zijn een aantal redenen voor. Het aantal personen dat kan en mag worden opgevangen in gesloten centra hangt niet alleen af van de capaciteit op het vlak van infrastructuur, logistiek, slaapplaatsen, enzovoort, maar ook van de personeelsbezetting. Door personeelsgebrek kunnen niet alle beschikbare plaatsen altijd effectief worden benut.’ 

‘Daarnaast zijn er beperkingen die te maken hebben met de procedure’, legt Gyselinck uit. ‘Wanneer de politie mensen arresteert die illegaal op het grondgebied zijn, moet ze contact opnemen met de DVZ en de richtlijnen van de DVZ afwachten. De politie mag die mensen nooit langer vasthouden dan 24 uur. Daarna moeten ze ofwel worden vrijgelaten, ofwel worden overgebracht naar een gesloten centrum.’

Knack legde onlangs nog uit dat het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens bepaalt dat mensen alleen kunnen worden opgesloten wanneer een realistische kans bestaat dat ze effectief kunnen worden uitgezet.  

‘Precies aan die voorwaarde kan vaak niet worden voldaan’, zegt Gyselinck, ‘bijvoorbeeld omdat het gaat om mensen uit landen die niet meewerken aan de terugkeer, zoals Tunesië, of omdat het gaat om mensen uit landen die de mensenrechten niet respecteren. Mensen van wie de repatriëring waarschijnlijk niet kan worden gerealiseerd, kunnen dus niet worden opgesloten in een gesloten centrum, ook al is daar op dat moment plaats.’

‘Soms moeten we mensen ook al vrijlaten voordat de DVZ een beslissing heeft kunnen nemen, omdat de termijn van 24 uur is bereikt’, vertelt Gyselinck nog. ‘Dat heeft dan niets te maken met eventueel fysiek plaatsgebrek in de centra, maar wel met de te grote werklast bij de mensen van de DVZ die de beslissingen moeten nemen.’ 

Bovendien mag de DVZ mensen slechts voor een beperkte tijd opsluiten in een gesloten centrum. ‘Als een land halsstarrig blijft weigeren een onderdaan terug te nemen, dan moet de DVZ die persoon op een bepaald moment ook weer in vrijheid stellen’, voegt Gyselinck nog toe.