Factcheck: ja, één insect kan een vliegtuig saboteren

Deze factcheck is uitgevoerd op basis van de beschikbare informatie op de datum van publicatie. Lees hier meer over hoe we werken.

‘Eén enkel insect kan een vliegtuig saboteren.’ Dat lazen we onlangs in het tijdschrift Dag Allemaal. En het klopt.

Door de coronacrisis staan overal ter wereld vliegtuigen noodgedwongen aan de grond. Zo ook bij Brussels Airlines, waar een team van technici de werkloze vliegtuigen heeft ‘ingepakt’. Een van hen is Rik Viaene, die erover getuigde in Dag Allemaal. ‘Elk gat plakken we af en elke leiding wordt gecontroleerd op ongedierte en lekken, zodat er geen problemen zijn als we weer mogen vliegen.’ De kop klinkt nog straffer: ‘Eén enkel insect kan een vliegtuig saboteren.’ Maar klopt dat wel?

Joris Melkert, docent luchtvaart- en ruimtevaarttechnologie (TU Delft) is klaar en duidelijk: ja, het klopt. ‘Het heeft te maken met het meetsysteem waarmee de vliegsnelheid wordt gemeten. Dat gebeurt met sensoren, waaronder ook open buisjes, zogenaamde “pitotbuizen” of “stuwbuizen”. Als je tijdens het autorijden je hand uit het raam steekt, voel je de druk van de wind: dat is een soortgelijk proces, maar dan wel een essentieel. Want als een vliegtuig te langzaam vliegt, kan het neerstorten. Als een insect in zo’n buisje kruipt, blokkeert de meting en wordt die onbetrouwbaar. Zeker bij kleine vliegtuigen, die maar één sensor hebben, is dat gevaarlijk. Als de piloot geen snelheidsmeting ziet wanneer hij vertrekt, moet hij onmiddellijk stoppen. Bij grote vliegtuigen zijn er meestal twee of vier van zulke pitotbuizen, waardoor de boordcomputers alarm slaan als er één blokkeert. Piloten moeten dat zeer goed in de gaten houden, anders kan het fataal aflopen.’

Ook Ivan Becuwe, opleidingshoofd luchtvaart bij Hogeschool VIVES, kent de gevaren van insecten – persoonlijk, zelfs. ‘Ik ben nog instructeur geweest van luchtvaarttechnici in de Italiaanse stad Bergamo. Daar zijn we eens moeten stoppen met de take-off, omdat een graafwesp zich een weg had gebaand in een pitotbuis. Zo’n buisje heeft ongeveer dezelfde afmeting als de buisjes die je in een bijenhotel vindt. Bij de take-off was dat insect naar achteren in de meetbuis gestuwd, waardoor de snelheidsmeting wegviel. Dat is een noodremscenario, dus is de piloot teruggekeerd. Alle passagiers moesten uitstappen en er werd aan “troubleshooting” gedaan: toen is het insect in de pitotbuis gevonden. Eén enkel insect kan dus een Boeing van tientallen tonnen tot stilstand brengen.’

Naast de pitotbuizen moet ook de vliegtuigmotor goed worden beschermd, vult hoogleraar werktuigkunde Dirk Vandepitte (KU Leuven) nog aan. ‘Die bestaat uit talrijke zeer gevoelige onderdelen. Als hij lange tijd openstaat en er vreemde indringers – zoals vogels of ongedierte – zouden binnendringen, kan dat verkeerd aflopen. Geparkeerde vliegtuigen moeten dus zeer goed beschermd worden, want elke minieme opening kan tot ongewenste effecten leiden.’

Na enig online zoekwerk, tot slot, vinden we een vliegtuigcrash waarbij een insect vermoedelijk een van de bijdragende factoren was. In 1996 stortte op de Dominicaanse Republiek een Boeing 757 van Birgenair neer. Daarbij kwamen 189 mensen om het leven. In het ‘Final Aviation Accident Report‘ staat dat ‘de waarschijnlijke bron van obstructie in het pitotsysteem modder en/of puin was van een klein insect dat geïntroduceerd werd in de pitotbuis tijdens de periode dat het vliegtuig aan de grond stond in Puerto Plata.’ Die pitotbuizen zouden niet afgeschermd geweest zijn, aldus nog het rapport.