Factcheck: ja, door zeespiegelstijging bedreigde Malediven bouwde vier luchthavens

Op Twitter circuleren berichten over de eilandengroep Malediven. Hoewel de Maldivische regering in 2009 nog onder water vergaderde als alarmkreet tegen de opwarming van de aarde, zou het land recenter vier nieuwe luchthavens hebben gebouwd. Die info klopt, maar doet sommigen twijfelen aan de opwarming van de aarde en de stijging van de zeespiegel.

Deze factcheck is uitgevoerd op basis van de beschikbare informatie op de datum van publicatie. Lees hier meer over hoe we werken.

Op 9 februari plaatste Twittergebruiker Ferdinand Meeus de volgende boodschap (hier gearchiveerd): ‘Klimaatalarm wetenschappers zitten in een diepe crisis. Die lieve kleine eilandjes willen maar niet verzuipen. Malediven lachen en bouwen nieuw vliegveld vlak naast strand. Hun eiland is groter geworden.’ Zijn boodschap wordt ondersteund door twee screenshots uit artikels ‘over een kernkabinet onder water’ en ‘de opening van vier nieuwe luchthavens in 2020’. Zijn bericht werd 146 keer gedeeld en 7.178 keer bekeken. 

Meeus deelde een vergelijkbare boodschap met dezelfde twee screenshots al minstens negen keer en bereikte zo tienduizenden mensen. Knack checkte eerder al berichten van Meeus, die 29.500 volgers heeft op Twitter, en die bleken na ons onderzoek onwaar en eerder onwaar te zijn. 

In reactie op dit bericht oordelen sommigen dat de zeespiegelstijging ‘een politiek economisch verkoopverhaal’ of ‘gewoon onzin’ is. 

De Malediven zijn een eilandengroep in de Indische oceaan. Ze bestaan uit meer dan 1000 koraaleilanden. Het land wordt regelmatig genoemd in het kader van klimaatopwarming, omdat de laaggelegen eilanden deze eeuw onbewoonbaar zouden worden door de stijgende zeespiegel.

Hield de Maldivische regering een vergadering onder water in 2009? En bouwde het land recenter vier nieuwe luchthavens?

Het linkse screenshot toont een artikel van De Standaard (achter betaalmuur) van 19 oktober 2009 met als titel ‘Regering Malediven houdt kernkabinet onder water’. De gebruikte foto vinden we ook in andere persartikels uit die periode (hier gearchiveerd). De foto is afkomstig van onderwaterfotograaf Mohamed Seeneen en kreeg bij persbureau AP het volgende bijschrift: ‘De Maldivische minister van Visserij en Landbouw Ibrahim Didi ondertekent een document waarin alle landen worden opgeroepen hun koolstofdioxide-uitstoot te verminderen in de aanloop naar een grote VN-conferentie over klimaatverandering in december in Kopenhagen, in Girifushi, Maldiven, zaterdag 17 oktober 2009.’ 

Het tweede screenshot in de tweet die we hier onderzoeken, toont een link naar het artikel ‘Malediven open vier nieuwe luchthavens in 2020’ op de lokale nieuwssite Maldives.net.mv van 5 januari 2020 (hier gearchiveerd). Daarin lezen we dat ‘Minister van Vervoer Aishath Nahula de plaatselijke media vertelde dat de bouw van luchthavens op de eilanden Hoarafushi […], Funadhoo […], Madivaru [… ]en Maavarulu […] bijna voltooid is.’

We verifiëren deze informatie door met Google Earth deze plekken te bekijken. Zo zien we op satellietbeelden van het eiland Hoarafushi in 2019 nog geen landingsbaan. En in 2021 wel. U kan beide satellietbeelden hieronder bekijken: sleep de witte bol om het verschil te zien.

Gelijkaardige aanbouw van luchthaveninfrastructuur zien we op Funadhoo (vergelijking tussen satellietbeeld in 2016 en 2018), Maavarulu (2016 en 2022) en  Madivaru (2016 en 2021).

Lees verder onder de sliders

De info over de onderwatervergadering in 2009 en de nieuwe luchthavens in 2020 klopt dus. Hoe valt dit te verklaren?

De voornaamste verklaring is een verandering van regime. In 2009 was Mohamed Nasheed president. Hij maakte van de strijd tegen klimaatverandering een speerpunt. In tien jaar tijd wou hij de eilandengroep klimaatneutraal maken. Dat beleidsplan zette hij kracht bij met zijn mediagenieke stunt van de vergadering onder water. 

Het presidentschap van Nasheed liep van 2008 tot 2012. De presidenten na hem lieten die ecologische koers varen en zetten meer in op massatoerisme. Zo schreef The Guardian in 2017: ‘Deze week hebben de Malediven, onder de nieuwe president Abdulla Yameen, het blijkbaar over een andere boeg gegooid: massatoerisme en mega-ontwikkelingen in plaats van zonne-energie en koolstofneutraliteit zouden het land in staat stellen zich aan te passen aan de klimaatverandering en zijn jonge bevolking hoop voor de toekomst te geven.’ Toen zei milieuminister Thoriq Ibrahim: ‘De klimaatverandering vindt plaats, maar we laten de Malediven niet over aan de golven. We gaan nergens heen. De droom [om de Malediven koolstofneutraal te maken] is voorbij. We willen een koolstofarm land worden.’ Hoe dat strookt met het bouwen van nieuwe luchthavens is onduidelijk.

Dat vol werd ingezet op meer toerisme verklaart de bouw van nieuwe luchthavens. 

Dat wil echter niet zeggen het land niet de gevolgen van de stijgende zeespiegel ondervindt.

De meeste eilanden van de Malediven, waaronder hoofdstad Malé, liggen ongeveer 1,06 meter boven de zeespiegel, en zouden tegen het einde van de eeuw onder water staan, schrijft National Geographic. Sinds 1997 bouwen de Malediven aan het kunstmatig eiland Hulhumalé dat 1,98 meter boven de zeespiegel ligt. Met miljoenen tonnen gebaggerd zand worden twee ondiepe lagunes opgehoogd en er werden wolkenkrabbers gebouwd voor inwoners die van de bedreigde eilanden moeten verhuizen. 

Verschillende wetenschappelijke studies bespreken de risico’s van de zeespiegelstijging op de Malediven. De atoleilanden (ringvormige eilanden of een ringvormige reeks eilanden gefundeerd op koraal, nvdr.) worden door de stijgende zeespiegel bedreigd door toegenomen golfhoogte, die mensen, woningen, kritieke infrastructuur, en zoetwatervoorziening bedreigt. Daarom pleiten sommige wetenschappers ervoor om nóg hogere eilanden te bouwen. 

Volgens andere wetenschappers zullen er dynamieken ontstaan die de nadelige effecten van de stijgende zeespiegel voor de Malediven (deels) zullen opvangen, lezen we in dit artikel op The Conversation. 

Naarmate de zeespiegel stijgt, zullen overstromingen op atoleilanden naar verwachting frequenter en extremer worden. Een in 2018 gepubliceerde studie voorspelde dat de stijging van de zeespiegel de meeste atoleilanden tegen het midden van deze eeuw onbewoonbaar zou kunnen maken.

Maar de sombere vooruitzichten van die studie hielden alleen rekening met de nadelige effecten van overstromingen en niet met de potentiële voordelen van de aanwas van eilanden. Wanneer golven met sediment de kustlijn overspoelen, kan sediment van koraalriffen de hoogte van een eiland opstuwen (zie stippellijn op de afbeelding hieronder). Het eiland wordt dan kleiner, maar hoger. Beide processen vinden plaats tegelijkertijd met de zeespiegelstijging, wat betekent dat atoleilanden om te overleven ongeveer in hetzelfde tempo zouden moeten stijgen als de zee zelf.

Waar die totaaldynamiek uiteindelijk landt, is afhankelijk van golven, stormen en overstromingen. Wat het exacte effect zal zijn van de zeespiegelstijging op het voortbestaan van de Malediven als bewoonbare eilanden is voer voor wetenschappelijk debat. Over het feit dat de zeespiegelstijging vandaag al druk legt op de eilandbewoners lijken alle wetenschappelijke artikels het eens. 

Bovendien zorgt de klimaatverandering ook voor een stijgende watertemperatuur en dito zuurtegraad van de oceanen. Dat leidt tot minder biodiversiteit in de koraalriffen. Gezonde riffen voorzien eilanden van een constante aanvoer van sediment; dode riffen niet. En als dat sediment ontbreekt, dan kan ook het bovenvermelde effect van het kleiner en hoger worden van de eilanden niet spelen.