Factcheck: ja, de overheid kan de criteria voor groene scan in Covid Safe Ticket aanpassen

Deze factcheck is uitgevoerd op basis van de beschikbare informatie op de datum van publicatie. Lees hier meer over hoe we werken.

Volgens een populair Facebookbericht van N-VA-medewerker Joren Vermeersch kan de overheid de criteria voor een groene scan in het Covid Safe Ticket (CST) ‘naar eigen goeddunken wijzigen, en cours de route’. Dat klopt, volgens de overheidsdienst die het systeem ontwikkelde.

Op 30 oktober post Joren Vermeersch – jurist, historicus en N-VA-medewerker – een lange tekst op zijn Facebookpagina. Het bericht wordt 827 keer gedeeld en bereikt 68.400 mensen.

In de tekst uit Vermeersch zijn ongenoegen over de invoering van de ‘QR-pas’, vooral omwille van ‘de enorme macht die de burger daarmee aan de staat geeft’.

Vermeersch is niet de enige met kritiek op het CST. Ook privacy-activisten kanten zich tegen het systeem. Voor de Brusselse rechtbank van eerste aanleg loopt een rechtszaak tegen het Covid Safe Ticket.

Technologie

We focussen in deze factcheck op onderstaande paragrafen uit het bericht van Vermeersch, en in het bijzonder op de vetgedrukte zin:

‘Eens het QR-systeem in voege voor binnenlands gebruik, dan zal de staat om de zoveel maanden het toepassingsgebied ervan uitbreiden of inperken, maar het systeem zélf zal blijven bestaan. Waarom? Omdat het toch zo makkelijk bestuurt. En nóg belangrijker: het systeem verschaft de staat óók de mogelijkheid om de criteria voor een groene scan naar eigen goeddunken te wijzigen, en cours de route.

Indien de burger dan die nieuwe criteria niet wil volgen, dan kan de staat hem daartoe dwingen door hem met een vingerknip in sociale isolement te storten: je QR-scan wordt plots rood. Dat betekent geen pint meer op café, geen voetbal meer, geen concert meer, geen restaurant meer, en binnenkort ook geen werk meer, want zowel VLD als CD&V dringen vandaag al aan op de uitbreiding van de QR-pas naar de werkvloer.’

Volgens een lezer die ons mailde over dit Facebookbericht, zou het niet waar zijn dat de overheid de criteria voor een groene scan kan wijzigen. ‘Technologisch gezien is dat complete onzin,’ schrijft de man. ‘Het scenario dat er beschreven staat, kan gewoon niet omwille van de manier waarop die QR codes zijn geïmplementeerd. Het is helemaal niet mogelijk om de individuele QR code van iemand retroactief zomaar aan te passen.’

Samenwerking

Om te weten hoe het precies in elkaar zit, gaan we op zoek naar de mensen die het systeem ontwikkeld hebben. De COVID-certificaten, de CovidSafeBE app en de CovidScanBE app zijn het resultaat van een samenwerking van de federale en regionale overheden, het eHealth-platform en Sciensano. Het agentschap Digitaal Vlaanderen staat in voor de bouw en het beheer van de oplossing. We nemen contact op met projectverantwoordelijke Gert De Gelder.

‘De overheid kan de criteria voor een groene scan wel degelijk wijzigen,’ bevestigt De Gelder aan de telefoon. De technische uitleg die onze lezer doorstuurde blijkt niet correct.

Om te beginnen wijst De Gelder op het onderscheid tussen het EU Digitaal covid-19 certificaat en het Covid Safe Ticket (CST) of de ‘coronapas’. Het eerste, het certificaat, bevat de informatie dat je gevaccineerd of negatief getest bent, of hersteld bent van een covidinfectie. ‘Dat certificaat, of de QR-code die die gegevens bevat, kunnen wij niet veranderen,’ zegt De Gelder.

Groene scan

Het is op basis van die QR-code dat je een Covid Safe Ticket (of ‘coronapas’) kunt krijgen, waarmee je toegang krijgt tot evenementen, horeca, en fitness. Dat gebeurt door de QR-code op je smartphone of op papier te laten scannen met de CovidScanBE-app.

De regels die bepalen wanneer je een groene scan krijgt, die kan de overheid volgens De Gelder wel degelijk wijzigen, zoals Vermeersch schrijft. ‘Dat die aanpassingen op elk moment mogelijk zijn is ook niet meer dan logisch’, zegt De Gelder. ‘Wanneer de overheid, op basis van wetenschappelijke inzichten of op basis van advies van experten, beslist om de criteria voor het verkrijgen van een groene code aanpast, dan moet de wijziging ook technisch snel kunnen worden geïmplementeerd.’

Er zijn trouwens al enkele aanpassingen gebeurd, sinds het systeem is ingevoerd. Iemand die volledig gevaccineerd was en toch positief testte, bleef tot voor kort met een groene code rondlopen en kon dus zonder probleem evenementen bijwonen, wat uiteraard niet de bedoeling was. ‘Dat is nu aangepast: wie positief test krijgt standaard 11 dagen lang een rode scan,’ zegt De Gelder.

Nog een voorbeeld van een onlangs gewijzigde regel: 65-plussers die een derde prik kregen, hadden daarna automatisch een wachttijd van 14 dagen voordat ze groen scannen, zoals het geval was na de tweede prik. ‘Ook dat was niet de bedoeling, daarom hebben we de app ook bijgewerkt, zodat er geen wachttijd is na de derde prik’, aldus De Gelder.

Transparant

Zolang de overheid tijdig en transparant communiceert over een aanpassing van de criteria, ziet De Gelder geen probleem. Dat vindt ook Bart Preneel, privacy-expert aan de KU Leuven en zelf betrokken bij de ontwikkeling van de Belgische tracing-app Coranalert. ‘Het lijkt mij essentieel dat je de mogelijkheid voorziet om de criteria aan te passen, bijvoorbeeld op basis van nieuwe wetenschappelijke inzichten. Het zou pas bizar zijn als dat niet mogelijk was. In Duitsland bijvoorbeeld, heeft men de criteria al aangepast. In bepaalde regio’s met hoge coronacijfers volstaat een negatieve test niet meer en moet je gevaccineerd zijn voor bepaalde activiteiten.’

Ook de corona-tracingapp kreeg al meermaals een update. ‘Logisch, want ook de teststrategie is een aantal keer veranderd’, zegt Preneel. ‘Belangrijk is natuurlijk wel dat de overheid transparant en duidelijk is over die criteria, zodat je als burger op elk moment weet waar je staat.’ Even belangrijk, volgens Preneel, is dat de app zo snel mogelijk wordt gedumpt, eens de pandemie voorbij is. ‘Want ook ik ben bezorgd: het risico bestaat dat er een zekere gewenning optreedt, en dat de verleiding groot wordt om die app later ook voor andere zaken te gaan gebruiken. Dat mag niet gebeuren.’