Factcheck: ja, de EU geeft honderden miljoenen euro’s aan boeren buiten de EU

De EU geeft jaarlijks honderden miljoenen euro’s aan voedselproducenten buiten de EU. Dat zegt Farmers Defence Force, die het boerenprotest dinsdag organiseerde in onze hoofdstad. Het is een van de eisen waarom boeren uit binnen- en buitenland op straat kwamen. En het klopt, maar of het ook valse concurrentie is, zoals de boeren van Farmers Defence Force claimen? Dat ligt genuanceerder. Deze factcheck werd uitgewerkt in het kader van de factcheckmarathon van de Lage Landen. 

Deze factcheck is uitgevoerd op basis van de beschikbare informatie op de datum van publicatie. Lees hier meer over hoe we werken.

Farmers Defence Force (FDF) hield op dinsdag 4 juni een boerenprotest in Brussel met boeren uit verschillende Europese landen waaronder Nederland en België. Eén van de punten op het protestpamflet van FDF tegen het EU-landbouwbeleid luidt als volgt: ‘We zijn fel gekant tegen de honderden miljoenen euro’s die de EU jaarlijks besteedt aan uitbreiding van de voedselproductie buiten de EU’. Een uitspraak die ook tijdens de manifestatie in Brussel te horen viel en herhaald werd in een opname met VRT NWS. 

De eis werd eerder ook opgetekend in een artikel op de website landbouwleven.be, dat onder andere in de Belgische Facebookgroep van FDF recent werd gedeeld. 

Voor de boeren zijn die investeringen valse concurrentie, zei Sieta van Keimpema, de woordvoerder van de Nederlandse FDF-organisatie tijdens een speech op de demonstratie vandaag. Dat herhaalde ze ook in een interview aan VRT NWS. ‘De productie in die regio’s buiten de EU moet niet voldoen aan dezelfde hoge eisen en standaarden (rond milieu, pesticiden, etc.) als productie in de EU.’ 

‘De EU geeft bijvoorbeeld vele miljoenen aan regio’s buiten de EU om fruitteelt uit te breiden, maar de fruitteelt in die regio’s moet aan heel andere voorwaarden voldoen dan die in Europa. Dat is oneerlijke concurrentie. Wij hanteren het principe dat wat je hier niet mag produceren, je hier ook niet zou moeten kunnen consumeren.’

Ontwikkelingshulp

FDF baseert zich bij de stelling over de honderden miljoenen onder meer op een document van de European Parliamentary Research Service dat de boerenorganisatie in handen kreeg. Op dit niet-openbare document (door FDF Nederland hier gepubliceerd) is te zien hoeveel geld er tussen 2007 en 2023 naar welke landen is gegaan als het gaat om de productie van voedselgewassen.

Omgerekend zou het dan een kleine honderd miljoen per jaar betreffen en geen honderden miljoenen. In het document zijn echter zaken als veeteelt en plattelandsontwikkeling, plus andere zaken die in bredere zin bijdragen aan de voedselproductie, dan weer niet meegenomen.

Via EU Aid Explorer is wel te zien dat vanuit de EU tussen 2007 en 2023 jaarlijks honderden miljoenen euro’s ontwikkelingshulp ten bate van voedselproductie buiten de Europese Unie zijn gegaan. Maar, omdat de definitie van voedselproductie uiteenloopt, is een precies getal hierbij wel moeilijk te geven.

Valse concurrentie?

Is dat valse concurrentie, wat het voornaamste bezwaar van Farmers Defence Force is? Professor Jeroen Candel van de landbouwuniversiteit Wageningen in Nederland zegt dat de Europese boeren qua concurrentie mondiaal juist veel sterker staan dan de arme landen die de EU-ontwikkelingshulp krijgen voor voedselproductie.

‘Veel ontwikkelingslanden zijn gedwongen om de bescherming van hun markt af te bouwen en hun markten meer te openen voor producten vanuit Europa en Noord-Amerika’, legt hij uit. ‘Deze voorwaarde voor steun van het Internationaal Monetair Fonds en de Wereldbank heeft hen veel kwetsbaarder gemaakt. Ons hele internationale handelssysteem komt juist vooral de boeren in Europa en de VS ten goede. Omdat wij ontzettend veel produceren. Die ontwikkelingshulp is hiermee vergeleken een soort druppel.’

Om de claim van valse concurrentie beter te kunnen beoordelen, is het interessant om te zien hoeveel financiële steun Europese boeren zélf ontvangen van de Europese Unie. Wie kijkt naar de begrotingen van de EU over dezelfde periode als het document dat Farmers Defence Force in handen heeft (2007 – 2023), komt dan uit op ongeveer 951 miljard euro aan landbouwsteun voor de EU-boeren. Bijna een biljoen dus. Dit bedrag is gebaseerd op twee zevenjaarlijkse begrotingen van het gemeenschappelijke landbouwbeleid van de EU tussen 2007 tot 2021, doorgerekend naar 2023.

Wereldwijd belang

Waarom gaat er überhaupt zoveel geld van de EU naar landen buiten Europa? Beleidseconoom Roel Jongeneel van het onderzoeksinstituut Wageningen Economic Research: ‘De rijke landen in de wereld, waaronder Nederland, hebben met elkaar een inspanningsverplichting afgesproken om 0,7 procent van hun Bruto Nationaal Product te besteden aan ontwikkelingshulp.’ (de OESO-norm, red.)

‘Je kunt van mening zijn dat je als Europese boer niet solidair hoeft te zijn met boeren in arme landen. Toch is de door FDF betwiste ontwikkelingshulp ook goed voor Europa zelf’, benadrukt Jongeneel. ‘Als er honger is in Afrika, zal het vluchtelingenprobleem in Europa groter worden. Verder is het een wereldwijd belang om te zorgen dat ook de voedselproductie buiten de EU milieuvriendelijker wordt.’

Dat kan wel zo zijn, zegt FDF, maar boeren van buiten de EU mogen vaak veel meer.  ‘Wij zijn niet tegen voedselproductie buiten Europa, maar zolang de eisen in landen buiten Europa aan boeren minder streng zijn is het valse concurrentie’, aldus Nederlands woordvoerder Sieta van Keimpema.

‘Daar hebben ze een punt’, zegt Jongeneel. Omdat niets zo simpel is als het lijkt, benadrukt hij wel dat Europese boeren zelf ook weer van dit verschil profiteren. ‘Het veevoer dat onze boeren op grote schaal importeren uit onder meer Latijns-Amerika en Noord-Amerika zou op deze manier ook niet meer mogen, omdat de sojabonen niet volgens Europese normen zijn gekweekt.’

Ellen Debackere (VRT), Yolanda Sjoukes (BN De Stem), Daan Nicolay (VRT), Dorien Vanmeldert (VRT)