Factcheck: het klopt niet dat ‘meer dan duizend wetenschappers en experten’ zeggen dat er geen klimaatnoodtoestand is

Deze factcheck is uitgevoerd op basis van de beschikbare informatie op de datum van publicatie. Lees hier meer over hoe we werken.

Op sociale media wordt een ‘World Climate Declaration’ gedeeld, een verklaring waarin ‘meer dan 1000 wetenschappers en experten’ de wetenschappelijke consensus over de impact van de mens op de klimaatverandering ter discussie stellen. Alleen blijkt slechts een kleine minderheid van de ondertekenaars klimaatwetenschapper en zijn de claims in de verklaring al meermaals weerlegd.

Op 19 augustus plaatst een man onderstaand bericht op Facebook (hier gearchiveerd).

Volgens het bericht hebben ‘meer dan 1000 wetenschappers en experten uit meer dan 20 landen’ een verklaring ondertekend met als titel ‘There is no climate emergency’ (Er is geen klimaaturgentie). In de commentaren voegt de auteur een link naar de ‘World Climate Declaration’ toe. Volgens de tekst van die verklaring zou het klimaat minder politiek moeten zijn en het klimaatbeleid wetenschappelijker. 

De verklaring wordt ook op Instagram en Twitter gedeeld. Het blijkt te gaan om een update van een tekst die werd gepubliceerd in 2020 door de in 2019 in Nederland opgerichte groep Climate Intelligence (Clintel). De tekst werd op 23 september 2019 overhandigd aan de secretaris-generaal van de Verenigde Naties Antonio Guterres, zoals Knack toen al uitlegde.

Clintel, dat zichzelf omschrijft als een ‘onafhankelijke stichting’ en de ondertekenaars van de verklaring ‘een diverse groep van competente wetenschappers’ noemt, is opgericht door Guus Berkhout, een emeritus hoogleraar geofysica en gepensioneerd Shell-medewerker, en journalist Marcel Crok. Knack schreef in 2019 dat Clintel een half miljoen euro kreeg toegestopt van de Nederlandse vastgoedmagnaat Niek Sandmann. Uit onderzoek van Platform Authentieke Journalistiek, Follow the Money en Pointer is in 2020 gebleken dat Berkhouts klimaatsceptische werk deels was gefinancierd door fossielebrandstofbedrijven. Iets wat Marcel Crok zelf ontkende in een e-mail aan de factcheckers van AFP op 2 september 2022. ‘Clintel heeft nooit een cent gekregen van de olie-industrie’, schreef hij.

De factcheckers van AFP vroegen ook een reactie aan de vijf oliebedrijven die in het bovengenoemde onderzoek worden vermeld. Shell zegt in een mail aan AFP dat het geen weet heeft van financiering van Berkhout, ExxonMobil zegt dat de claim dat het financiering zou hebben gegeven aan Berkhout ‘niet accuraat’ is. De drie andere bedrijven weigerden commentaar aan AFP.

Nochtans zijn 7 van de ondertekenaars van de verklaring geïdentificeerd als ex-werknemers van Shell en 8 andere als ex-medewerkers van de olie-industrie. Crok bevestigde aan AFP dat Berkhout ‘ongeveer 40 jaar geleden’ voor Shell werkte. 

Verschillende ondertekenaars van de verklaring hebben banden met Amerikaanse klimaatsceptische groepen die op hun beurt banden hebben met de olie-industrie. Het gaat om het Heartland Institute, het Competitive Enterprise Institute en het Cato Institute. Die groepen hebben stuk voor stuk geld ontvangen van oliegigant ExxonMobil, zo blijkt uit documenten die Greenpeace heeft gepubliceerd (hier, hier en hier). Het bedrijf wordt ervan beschuldigd de wetenschap te hebben ondermijnd om zijn business in fossiele brandstof te beschermen – een aanklacht die de firma ontkent.

1200 ondertekenaars

Onder de claims van de verklaring staat een lijst van ongeveer 1200 ondertekenaars uit minstens 40 landen. Een van de ondertekenaars is Ivar Giaever, een van de winnaars van de Nobelprijs voor Fysica in 1973, voor zijn werk over supergeleiders. Volgens Google Scholar heeft hij echter nooit iets gepubliceerd over klimaatwetenschap. 

Volgens een berekening van AFP omschrijven tien van de ondertekenaars zichzelf expliciet als klimatologen of klimaatwetenschappers. Dat is minder dan één percent van het totaal. Enkele anderen omschrijven zichzelf als specialisten in paleoklimatologie en atmosferische wetenschappen. Verder zijn er ongeveer 40 geofysici, 130 geologen en 200 verschillende soorten ingenieurs bij, naast nog enkele wiskundigen, dokters in de geneeskunde en landbouwwetenschappers. Verder waren er vissers, piloten, sommeliers, muzikanten, advocaten, taalkundigen, gepensioneerde leerkrachten, urologen, psychoanalysten en vakbondsvertegenwoordigers uit de energiesector.

De gespecialiseerde factcheckers van Climate Feedback hebben de eerdere versie van de verklaring geanalyseerd en deze gecatalogeerd als ‘weinig geloofwaardig, inaccuraat, misleidend bevooroordeeld’, daarbij verwijzend naar het significante aantal werknemers uit de sector van de fossiele brandstoffen bij de ondertekenaars. Climate Feedback heeft ook een beoordeling gepubliceerd van de recente versie van de verklaring: ‘Gezien het volume onnauwkeurige claims in de brief is het verbazend dat “1200 wetenschappers en professionals” het eens zijn met de inhoud. Het is een goed idee om de credentials van de ondertekenaars te onderzoeken’, schrijft Climate Feedback.

De meest uitgebreide bundeling van alle actuele wetenschappelijke kennis over de klimaatverandering is het driedelige Sixth Assessment Report van het Intergovernmental Panel on Climate Change (IPCC), dat werd gepubliceerd tussen augustus 2021 en april 2022. Het IPCC bestaat uit 721 experts uit 90 landen. Het rapport stelt dat er ontegensprekelijk bewijs is dat de mens het klimaat doet opwarmen door fossiele brandstoffen te verbranden. Dat daarover wel degelijk consensus bestaat, blijkt ook uit andere recente wetenschappelijke publicaties, zoals deze, deze en deze.

Weerlegde claims

De vaak gedeelde World Climate Declaration’ bevat ook een reeks van claims over de klimaatwetenschap waarvoor geen bronnen worden gegeven en die al door klimaatexperten zijn weerlegd. De factcheckers van het Franse persagentschap AFP en andere organisaties hebben eerder al verschillende van de claims gefactcheckt. Die factchecks zijn onder meer hier, hier en hier terug te vinden.