Factcheck: het is niet bewezen dat wortels vandaag vijf keer minder vitaminen bevatten

‘We moeten nu vijf wortels eten om het aantal vitaminen binnen te krijgen dat vroeger in één wortel zat’: dat beweerde Lily Joan Roberts in Goed Gevoel. Maar er is geen bewijs voor.

Deze factcheck is uitgevoerd op basis van de beschikbare informatie op de datum van publicatie. Lees hier meer over hoe we werken.

In een artikel in Goed Gevoel beweert herboriste en voedingsdeskundige Lily Joan Roberts dat we onze voeding moeten aanpassen aan de veranderde wereld. ‘Omdat de aarde uitgeput is, moeten we nu vijf wortels eten om het aantal vitaminen binnen te krijgen dat vroeger in één wortel zat’, zegt ze. Wanneer we contact met haar opnemen, stuurt Roberts een resem publicaties en wetenschappelijke onderzoeken door over het verlies van nutriënten in modern voedsel. In een daarvan, een Britse studie uit 2003, wordt concreet verwezen naar voedingswaarden bij wortels: tussen 1940 en 1991 zouden die 75 procent magnesium zijn verloren, 48 procent calcium, 46 procent ijzer en 75 procent koper. Dat zijn allemaal mineralen, over vitaminen wordt niets vermeld.

We vinden verschillende andere studies waarin nutriënten uit voedsel doorheen de decennia worden vergeleken. Eén onderzoek kijkt ook naar historische veranderingen in de hoeveelheid mineralen in fruit en groeten in het Verenigd Koninkrijk, ditmaal tussen 1940 en 2019. De conclusie luidt dat vooral natrium, ijzer, koper en magnesium procentueel sterk zijn afgenomen. Uit een Amerikaanse vergelijking van gewassen — vooral groenten — tussen 1950 en 1999 blijkt dat er voor enkele nutriënten, zoals calcium en ijzer, statistische dalingen zijn, maar voor andere niet.

Bij die vergelijkingen moeten wel enkele kanttekeningen worden gemaakt. Zo wijst een Canadese wetenschappelijke publicatie erop dat bovengenoemde Britse en Amerikaanse onderzoeken gebaseerd zijn op data uit historische en hedendaagse voedingsmiddelentabellen, wat niet erg betrouwbaar is. Doorheen de tijd veranderen namelijk de bronnen, meetmethodes, soorten gewassen, geografische origine van de gewassen, rijpheid, grootte van de stalen enzovoort. Er wordt verwezen naar een Australische studie waarin 44 fruit- en groentesoorten werden geanalyseerd in twee periodes: begin jaren 1980 en tussen 2000 en 2001. In die periodes bleken er geen significante verschillen te zijn in de hoeveelheid mineralen.

Ook in een ouder rapport van de Universiteit Wageningen wordt gewezen op het feit dat de data uit voedingsmiddelentabellen niet geschikt zijn om een verandering van hoeveelheden nutriënten te bepalen. In het rapport wordt ook ingegaan op mogelijke oorzaken van een verlies aan nutriënten. Dat wordt vaak toegeschreven aan een veranderde bodemkwaliteit — of ‘de aarde die uitgeput is’, zoals Roberts beweert –, maar die hypothese valt moeilijk te toetsen, zo klinkt het. Er zijn allerlei andere mogelijke factoren die een rol spelen, zoals het feit dat er doorheen de geschiedenis heel wat nieuwe groente- en fruitrassen zijn bij gekomen.

Volgens professor bodembeheer Stefaan De Neve (UGent) is stellen dat ‘de aarde uitgeput is’ alvast onzinnig. ‘Voor bepaalde bodems klopt dat, voor andere totaal niet. Het klopt dat er wereldwijd problemen zijn met bodemdegradatie door intensieve landbouw, waardoor het organische stofgehalte daalt en eventueel ook nutriënten verloren kunnen gaan. Dat kan een impact hebben op gewassen, maar er is zeker geen een-op-eenrelatie. Deze uitspraak lijkt me dus veel te kort door de bocht.’•