Factcheck: gemeenten mogen zelf beslissen of ze hoofddoeken voor hun loketbedienden verbieden

Een lokale N-VA-afdeling beweert hoofddoeken in gemeentelijke loketten te kunnen weren als zij aan de macht zijn. Momenteel beslissen lokale overheden of loketbedienden religieuze symbolen mogen dragen. De Vlaamse regering kan gemeenten niet zomaar een verbod opleggen.

Deze factcheck is uitgevoerd op basis van de beschikbare informatie op de datum van publicatie. Lees hier meer over hoe we werken.

Na de bekendmaking van het Vlaams regeerakkoord en de lokale verkiezingen is er op sociale media veel discussie ontstaan over het verbieden of toelaten van religieuze tekens bij gemeentelijke loketbedienden.

‘Wees blij dat tjeven en socialisten hun zin niet kregen om voortaan hoofddoeken toe te laten voor de klas en achter het loket’, schreef iemand bijvoorbeeld over dat regeerakkoord op X. ‘Ondertussen wil Bart De Wever de hoofddoeken achter het loket terug invoeren’, beweert een ander X-account dan weer.

Op haar X-pagina post de lokale N-VA-afdeling van Merelbeke-Melle: ‘Wilt u in ons Merelbeke-Melle neutrale ambtenaren en bv. geen hoofddoeken, stem dan N-VA. Dit is een lokale bevoegdheid en N-VA is de enige partij die deze neutraliteit garandeert, ook met het nieuwe Vlaams regeerakkoord.’

Maar is het verbieden of toelaten van hoofddoeken door gemeentelijke loketbedienden nu een lokale of een Vlaamse bevoegdheid?

Zijn er lokale besturen die religieuze symbolen verbieden?

In Antwerpen is het voor gemeentelijke loketbedienden verboden om een hoofddoek te dragen. In 2006 voerde toenmalig Antwerps burgemeester Patrick Janssens (Vooruit) dat verbod in, maar vandaag is het vooral zijn opvolger Bart De Wever (N-VA) die het verdedigt, lezen we bij Het Nieuwsblad.

De Wever kwam wel in opspraak met zijn ruime invulling van tekens die neutrale dienstverlening zouden hypothekeren. ‘Ik wil ook niet dat iemand met een regenboog-T-shirt achter het loket zit’, zei hij in 2013 in een interview met De Standaard.

In bijvoorbeeld Gent mogen gemeentelijke loketbedienden dan weer wel een hoofddoek dragen. ‘Hier kan het al tien jaar’, verduidelijkte de Gentse politica Freya Van den Bossche (Vooruit/Voor Gent) in het Radio 1-programma De Ochtend (08:23). De Gentse oppositiepartij N-VA is die religieuze symbolen liever kwijt dan rijk, licht Anneleen Van Bossuyt (N-VA) toe in datzelfde Radio 1-programma (07:35).

Is het een lokale bevoegdheid?

De lokale besturen zijn onderhevig aan Vlaamse wetgeving. We nemen contact op met Pieterjan Rynwalt, de woordvoerder van het Agentschap Binnenlands Bestuur. ‘Lokale besturen hebben de vrijheid om eigen interne regels op te stellen over het al dan niet mogen dragen van zichtbare tekens van religieuze of levensbeschouwelijke overtuiging op het werk. De voorwaarde is wel dat die regel in die bepaalde context geschikt, noodzakelijk en evenredig is’, verduidelijkt hij.

Dat wordt bevestigd door professor lokale politiek Herwig Reynaert (UGent): ‘Zonder wijziging van de wetgeving is het momenteel aan elk lokaal bestuur om over die kwestie te beslissen.’ Juriste Imane El Morabet van het interfederaal gelijkekansencentrum Unia verklaarde hetzelfde aan VRT NWS. ‘Dat komt doordat er geen algemene regels zijn vastgelegd voor heel Vlaanderen over dergelijke religieuze symbolen’, verduidelijkt El Morabet.

Het Europees Hof voor de Rechten van de Mens (EHRM) deelt die mening. Toen een Belgische vrouwelijke gemeenteambtenaar om godsdienstige reden een hoofddoek wilde dragen, maar de gemeente Ans dat verbood, vroeg de Belgische rechter het EHRM om daar een uitspraak over te doen. Een verbod kan in sommige omstandigheden worden gerechtvaardigd, lezen we daar.

Wat zegt het Vlaams regeerakkoord?

Maar waarom wijst N-VA Merelbeke-Melle dan naar het Vlaams regeerakkoord? In het regeerakkoord staat inderdaad een passage over de neutraliteit van loketbedienden. ‘Elke Vlaming heeft recht op een kwalitatieve en neutrale dienstverlening van de Vlaamse overheid. Het is de verantwoordelijkheid van de leidend ambtenaar om die neutrale dienstverlening te garanderen voor de eigen diensten. Dit betekent dat de burger/klant van de Vlaamse overheid de dienstverlening als neutraal ervaart bij elk klantcontact’, lezen we daar (p. 99).

Het regeerakkoord spreekt zich dus expliciet uit over neutrale dienstverlening, zij het enkel voor ambtenaren van de Vlaamse overheid. ‘Het regeerakkoord blijft vrij vaag en zegt enkel dat de burgers de dienstverlening als neutraal moeten ervaren’, vindt Reynaert over die passage.

We vragen Carmen De Rudder, woordvoerder van Vlaams minister van Binnenlands Bestuur Hilde Crevits, of die passage impact heeft op hoe lokale besturen omgaan met religieuze tekens bij hun gemeentelijke loketbedienden. ‘Over lokale besturen staat er niets in het regeerakkoord. Zij zijn zelf verantwoordelijk voor hun rekening’, antwoordt zij stellig.

‘De Vlaamse Regering stelt zelf de neutraliteit van de dienstverlening voorop. Maar decretale regelingen moeten altijd het grondwettelijke principe van de gemeentelijke autonomie respecteren’, verduidelijkt De Rudder. De Vlaamse regering kan dus niet zomaar een verbod op religieuze symbolen voor loketbedienden aan gemeenten opleggen.