Factcheck: geen bewijs dat video met ‘bodybag’ in Rusland te linken is aan vaccins

Een Russische TikTok-video van een vermeende bodybag werd meer dan 700.000 keer bekeken. Toen die video opdook in Argentinië, werd hij in verband gebracht met coronavaccins. Knack hielp Argentijnse factcheckers bij hun onderzoek, maar kon geen bewijs vinden dat de beelden verband houden met een vaccinatie.

Deze factcheck is uitgevoerd op basis van de beschikbare informatie op de datum van publicatie. Lees hier meer over hoe we werken.

Op 6 december 2022 wordt een video gedeeld (hier gearchiveerd) in de Argentijnse Telegramgroep La quinta columna TV. We zien enkele mannen een langwerpige blauwe zak naar een ambulance dragen. Het Spaanse bijschrift luidt als volgt: ‘In de video wordt een overledene in een lijkzak uit de bus gehaald, waarin hij enkele minuten daarvoor gevaccineerd was. De mensen in de rij deinzen niet terug en blijven op hun beurt wachten op de dodelijke dosis.’

De video circuleert voorlopig niet bij ons, maar vergelijkbare verhalen over vermeende plotse overlijdens na vaccinatie deden ook al in België de ronde en werden eerder onderzocht door onze factcheckredactie. 

De Argentijnse collega’s van Chequeado lanceerden een oproep om te helpen bij het onderzoek naar de video. Het gebeurt vaker dat factcheckers over landsgrenzen heen samenwerken. Video’s die uit hun context worden gehaald, duiken soms aan de andere kant van de wereld op met een foutieve claim. Internationaal samenwerken is dus cruciaal om desinformatie te bestrijden. Op basis van online onderzoek kon Knack de locatie van de beelden achterhalen.

Op de video zien we een TikTok-handle ‘@rustam_ibragimli’ (geel kader). Wellicht werd de video dus eerder op die TikTok-account opgeladen.

We vinden inderdaad dezelfde video in hogere kwaliteit opgeladen op 3 juli 2021 op die account, maar zonder het Engelstalige opschrift ‘een slachtoffer weggedragen van een mobiele covid-19 vaccinatiekliniek in een bodybag’. 

De video toont vooral de grond en weinig visuele elementen in de video waaraan we de locatie kunnen afleiden.

Op de video (rechts) zien we in de achtergrond wel een busje met cyrillische tekens (groen kader). Die komen overeen met een bus waar in het Russisch opstaat ‘Medische dienst – mobiel gezondheidscentrum’. 

Ook de ambulance in de video (rechts) heeft een Russisch opschrift. Die komt overeen met deze Russische ambulance (links) met noodnummer 112 (gele kaders) en opschrift ‘eerste hulp’ (blauwe kaders).

Het lijkt dus aannemelijk dat de video in Rusland is opgenomen. Maar de man die met zijn smartphone de beelden maakte, spreekt slechts een paar woorden Russisch. In het merendeel van de video horen we gevloek in het Azeri. Rusland telt naar schatting meer dan een miljoen Azeri’s, vaak als (il)legale arbeidsmigranten. Het is dus goed mogelijk dat een Azeri deze gebeurtenis filmde in Rusland.

Op zijn TikTok-account reageert de persoon die de video online plaatste op de vraag waar de video werd opgenomen: ‘Het is in Mytisjtsji.’ Mytisjtsji is de op een na grootste stad van de Russische provincie Moskou.  

Klopt dit?

Om dit te achterhalen proberen we de exacte locatie van de video te bepalen. De video bevat echter weinig visuele aanwijzingen zoals een straatnaambord of een herkenbare skyline. In de achtergrond zien we wel iets dat lijkt op de affiche van een quad (rood kader).

In de Russische zoekmachine Yandex zoeken we met de woorden ‘Mytisjtsji’ en ‘quadwinkel’ (groen kader). Zo komen we uit bij de foto van een quadwinkel in Mytisjtsji (rood kader). 

Zo vinden we onderstaande foto van een quadwinkel in Mytisjtsji. De affiche (geel kader) en de ingang van de winkel (groen kader) komen overeen met onze video (zie insnijding).

Als we op Yandex Maps (links) de locatie van die winkel opzoeken, blijkt dat ook andere visuele elementen overeenkomen met de video (rechts).

We weten nu waar de video werd opgenomen en dat de beelden van 3 juli 2021 of eerder dateren.

Met die info zoeken we op lokale nieuwssites, we bekijken andere video’s uit de stad, we nemen contact op met winkeleigenaars in de buurt (die niet op onze vragen via WhatsApp en mail ingaan), we sturen vragen naar Russische journalisten en proberen de man te benaderen die de video op TikTok plaatste.

Al die sporen lopen echter dood. We vinden geen verdere informatie over wat er te zien is op de video. 

Bewijs dat het om een plots overlijden gaat, al dan niet na een vaccinatie, vinden we evenmin. Op een Russische kaart met een overzicht van vaccinatiecentra in Mytisjtsji, zien we geen vaccinatiecentrum waar de video werd opgenomen (rood kader). Ook in deze lijst met vaccinatiecentra komt onze locatie niet voor.