Factcheck: geen bewijs dat Oekraïne graandepots in de Donbas in brand heeft gestoken 

Volgens een Russisch-Spaanse influencer zouden Oekraïense strijdkrachten in de Donbas graanopslagplaatsen in brand hebben gestoken. Daarvoor bestaat geen bewijs. Volgens verschillende betrouwbare nieuwsbronnen zijn Russische troepen verantwoordelijk voor het verbrande graan.

Deze factcheck is uitgevoerd op basis van de beschikbare informatie op de datum van publicatie. Lees hier meer over hoe we werken.

Een lezer stuurt ons onderstaande Facebookpost, met de vraag of dit klopt (hier gearchiveerd). De post dateert van 28 juli. ‘Voor alle Zelensky-lovertjes’ luidt het bijschrift bij een Spaanstalige video, ondertiteld in het Engels. 

In de video vertelt een jonge vrouw dat ze zich bevindt in Roebizjne, in het oosten van Oekraïne, waar tonnen opgeslagen graan nog smeulen na een bombardement. Burgers zouden haar hebben verteld dat het Oekraïense leger de graanopslagplaatsen zou hebben gebombardeerd. Ze vraagt zich af waarom de westerse media hierover niet berichten.

We maken een screenshot en doen een omgekeerde zoekopdracht met Google Afbeeldingen. Zo komen we erachter dat de Spaanstalige dame uit de video de Russische Liu Sivaya is. Volgens haar Twitterprofiel, met 105.200 volgers, is ze een Spaans-Russische politicologe en post ze ‘vanuit en over de Donbas’. De Donbasregio ligt in het oosten van Oekraïne en bestaat uit de provincies Donetsk en Loehansk.

Op  Facebook heeft Sivaya 108.200 volgers, op Instagram 56.200. Ze heeft ook haar eigen YouTubekanaal met 80.200 abonnees. Sivaya heeft het filmpje zelf gepost, onder meer op Twitter en Instagram.

Influencer

Op de Spaanse nieuwssite Nius, een in 2019 opgerichte site van de groep Mediaset,  vinden we een artikel van 24 maart 2022 over Liu Sivaya. Daarin wordt ze beschreven als een 28-jarige ‘influencer’ die duidelijk voor de invasie van Rusland in Oekraïne is. Ze noemt zichzelf ‘de enige afwijkende stem die ingaat tegen het officiële discours’ en vertelt dat ze op sociale media wordt bedreigd door ultranationalistische Oekraïners.

Ze was al te gast in verschillende Spaanse tv-programma’s, zoals onder meer in ‘Cuatro al día’, waar ze kritiek gaf op de westerse media die de bevolking schrik zouden aanjagen en “propaganda” van de Oekraïense regering zouden verkopen.

Een groot deel van Sivaya’s discours is volgens Nius gebaseerd op de stelling dat de Oekraïners de oorlog in de Donbas zouden zijn begonnen, en dat ook zij vele onschuldigen zouden hebben gedood. ‘Maar daar praat niemand over,’ herhaalt ze vaak, ook op Twitter. Ze minimaliseert verder het bombardement op de materniteit in Mariupol – ‘opgezet spel’, ‘er waren geen patiënten’ en ‘het zat er vol met nazi’s’.

Liu Sivaya is geboren en getogen in Krasnoyarsk (Rusland). Ze kwam in haar eentje naar Spanje in 2012, op haar achttiende, en studeerde politieke wetenschappen in Madrid, waar ze nog steeds woont. Of ze de Spaanse nationaliteit heeft wil ze om veiligheidsredenen niet zeggen en ook over haar job zwijgt ze om diezelfde reden – ze zou werken voor een bedrijf dat niets met communicatie te maken heeft. Twee jaar geleden ging ze nog viraal met humoristische video’s waarin ze de draak stak met de Spaanse regering.

Geen bewijs

In haar video levert Sivaya geen enkel bewijs voor haar beschuldigingen aan het adres van Oekraïne. We stuurden haar via Instagram een bericht, dat voorlopig onbeantwoord bleef.

Volgens een Spaanse twitteraar zien we in het filmpje een graansilo die door Rusland werd gebombardeerd op 9 april, toen Roebizjne nog onder Oekraïense controle was. 

Volgens verschillende mediaberichten heeft er inderdaad op 9 april een Russische aanval op Roebizjne plaatsgevonden, specifiek gericht tegen landbouwbedrijven en graanopslagplaatsen. Dat lezen we onder meer in een artikel van France24.com.

Volgens dat artikel zou op 9 april een silo met 30.000 ton graan zijn verwoest op een site in Roebizjne die wordt gerund door het bedrijf Golden Agro. Op de site zou die dag een explosie hebben plaatsgevonden. Het artikel vermeldt de precieze locatie. Ook CNN bericht over de aanval. 

Ook The Washington Post verwijst naar diezelfde aanval, en naar satellietbeelden die het kreeg van Planet, een Amerikaans bedrijf dat iedere dag de hele wereld in beeld brengt, met de bedoeling veranderingen te kunnen vaststellen en opvolgen. Het gaat om beelden gemaakt op 8 april, de dag voor de aanslag, en op 21 april. Op die laatste beelden zien we dat de site compleet verwoest is. 

Het blijkt te gaan over dezelfde site als die in de video van Liu Sivaya. Als we de beelden in de video en de satellietbeelden naast elkaar leggen, dan zien we dezelfde elementen: graansilo’s in de blauwe cirkel, lage gebouwen in het rode vierkant, een plat, buisvormig gebouw in de gele cirkel, en overblijfselen van ronde gebouwen in de groene cirkel.

Het blijkt te gaan om de locatie van Golden Agro, zoals beschreven in het artikel van France24.com. Op onderstaand screenshot van Google Maps zien we dezelfde elementen die we hierboven beschreven.