Factcheck: geen bewijs dat koffie met aspartaam het risico op depressie met 25 procent verhoogt

Deze factcheck is uitgevoerd op basis van de beschikbare informatie op de datum van publicatie. Lees hier meer over hoe we werken.

‘Koffiedrinkers die aspartaam als zoetstof gebruiken, hebben 25 procent meer risico op depressie.’ Dat lazen we in ABC Gezondheid. Maar een oorzakelijk verband kan niet hard gemaakt worden.

In een kort artikel op de website ABC Gezondheid wordt een verband gelegd tussen zoetstoffen en depressie. ‘Koffiedrinkers die aspartaam als zoetstof gebruiken, hebben 25 procent meer risico op depressie.’ Er wordt verwezen naar een onderzoek uit 2014. Uit een grote cohortstudie bij oudere Amerikanen werden ruim 260.000 deelnemers geselecteerd. Midden jaren 90 vulden zij vragenlijsten in over hun dieet en levensstijl. Tien jaar later kregen ze een nieuwe vragenlijst, onder meer over psychisch welzijn. Ruim 11.000 van hen rapporteerden dat ze sinds het jaar 2000 voor het eerst de diagnose van een depressie hadden gekregen. Wat bleek? Wie veel frisdrank of vruchtensap dronk (vier of meer porties per dag), had meer kans om later een depressiediagnose te krijgen. Dat gold ook voor koffie of thee met artificiële zoetstoffen zoals aspartaam. Als die werden gezoet met suiker of honing, zag men geen effect.

Professor toxicologie Jan Tytgat (KU Leuven) is niet onder de indruk. ‘De studie bevat heel wat zwakke punten. Zo worden aspartaam en sacharine in één adem genoemd als artificiële zoetstoffen die de kans op depressie verhogen. Terwijl dat scheikundig gezien totaal verschillende molecules zijn. Bovendien valt een omgekeerd causaal verband niet uit te sluiten. De onderzoekers proberen dat te minimaliseren, maar geven zelf toe dat mensen met depressieve gevoelens mogelijk meer zin hebben in zoete dranken, misschien zelfs al jaren voor hun diagnose.’

Tytgat zag in zijn carrière al heel wat studies over aspartaam de revue passeren. ‘Maar nog nooit overtuigend bewijs van een link met depressie. In heel hoge dosissen kan het bij proefdieren leiden tot bepaalde tumoren. Maar de Europese en Belgische voedselagentschappen zijn heel duidelijk: zolang je je als consument aan de “aanvaardbare dagelijkse inname” houdt, is er geen gevaar voor de gezondheid.’

Michaël Sels, hoofddiëtist van het UZA, valt Tytgat bij. ‘De onderzoekers vinden een associatie tussen aspartaam en depressie, maar geen oorzakelijk verband. Uit andere onderzoeken weten we dat depressie meer voorkomt bij mensen die overgewicht hebben en/of diëten. En dat is net ook een groep die meer kunstmatige zoetstoffen gebruikt. Dat lijkt me een veel plausibelere verklaring. Als je toch zou willen bewijzen dat depressies meer voorkomen door aspartaam, zou je een dubbelblinde studie moeten uitvoeren, waarbij mensen willekeurig in twee groepen worden onderverdeeld en niet weten of ze aspartaam of een placebo krijgen.’

Ook professor Nathalie Vanderbruggen, psychiater in het UZ Brussel, is voorzichtig met conclusies. ‘In 2014 werden de resultaten van het Europese MooDFOOD-project gepubliceerd, over de rol van voeding bij het voorkomen en de behandeling van depressies. Er bleek te weinig bewijs om te concluderen dat specifieke voedingsstoffen een rol kunnen spelen bij de preventie van depressie. Uit een andere studie bleek dan weer dat mannen die zeer veel toegevoegde suikers consumeren, meer kans hebben op psychische problemen. Kortom: het aantal studies is te beperkt en hun opzet is te verschillend om harde conclusies te kunnen trekken.’

Knack maakt onderdeel uit van Roularta Media Group.