Factcheck: geen bewijs dat klimaatactivisten verantwoordelijk zijn voor de bosbranden op Griekenland

Volgens socialemediagebruikers en de Amerikaanse opiniemaker Alex Jones zouden de bosbranden in de Griekse regio Evros aangestoken geweest zijn door ‘linkse klimaat- en milieuactivisten’ en ‘klimaatterroristen’. Daar is geen bewijs voor. Momenteel wijst het onderzoek in de richting van een natuurlijke oorsprong zoals een blikseminslag.

Deze factcheck is uitgevoerd op basis van de beschikbare informatie op de datum van publicatie. Lees hier meer over hoe we werken.

Momenteel wordt Griekenland geteisterd door de grootste brand die het Europees informatiesysteeem voor bosbranden (EFFIS) sinds 2002 heeft kunnen registreren. Een maand geleden stond het eiland Rhodos nog in lichterlaaie, en nu is onder andere de Evros-regio op het Griekse vasteland aan de beurt. 

Toen de schaal van de branden duidelijk werd, begon ook de zoektocht naar mogelijke schuldigen. De bevoegde autoriteiten menen dat de initiële brand in het geval van de Evros-regio door een blikseminslag ontstaan is, maar enkele Griekse politici zoals de minister van Klimaat Vassilis Kikilias wijzen met volle overtuiging brandstichters als schuldige aan.

Bijgevolg begonnen socialemediagebruikers al snel te gissen naar het mogelijke profiel van die vermeende brandstichters. Sommigen gingen ervan uit dat het om klimaat- of milieuactivisten zou gaan. Zo werd er in de Facebookgroep ‘Exposing The Left’ met de vinger gewezen naar ‘klimaatterroristen’ (hier gearchiveerd). Die term wordt in sommige kringen al langer gebruikt om radicale klimaatactivisten aan te duiden.

Grotere platformen zoals het Infowars van de Amerikaanse opiniemaker Alex Jones delen dat sentiment. Hij had het in de uitzending van 28 augustus van zijn programma The Alex Jones Show over ‘linksen en milieuactivisten’ (hier gearchiveerd). Het programma kopte: ‘Griekenland vangt linkse terroristen die verwoestende branden stichten’. Het enige bewijs dat Jones voor die boude stelling aanlevert, is dat er veel mogelijke brandstichters gearresteerd zijn. Maar zijn er effectief klimaatactivisten gearresteerd en is er bewijs dat zij verantwoordelijk zijn voor het ontstaan van de recente branden in Griekenland?

Geen klimaatactivisten te bespeuren

De artikels waarnaar de verspreiders van de claim verwijzen, vermelden niets over klimaat- en milieuactivisten. Volgens een artikel van CNN zouden al tientallen mensen opgepakt zijn die verdacht worden van brandstichting. Het artikel vermeldt nergens dat het om georganiseerde brandstichting zou gaan, en al zeker niet dat de beweegredenen van de potentiële brandstichters bekend zouden zijn.

De Britse krant The Guardian bericht dat al één van de tientallen gearresteerden heeft toegegeven brand gesticht te hebben. Bij een andere gearresteerde is bij een huiszoeking materiaal om branden aan te steken teruggevonden. Het zou om een lokale bewoner van 45 jaar oud gaan, maar er is geen enkel bewijs dat hij de branden gesticht zou hebben als daad van klimaatactivisme. De gearresteerden worden er niet van verdacht de grote brand in Evros aangestoken te hebben, maar kleinere branden in andere delen van Griekenland.

Volgens de Amerikaanse krant The New York Times zijn de ‘Griekse autoriteiten’ wel de mogelijkheid aan het onderzoeken of een criminele organisatie van brandstichters aan het werk zou zijn geweest. Momenteel lijkt daar geen bewijs voor te bestaan. De twee gearresteerden die met zekerheid brand gesticht hebben, hebben naar alle waarschijnlijkheid alleen gehandeld.

Er is dus geen bewijs om de beschuldigingen naar ‘linkse klimaat- en milieuactivisten’ te onderbouwen. De beweerders leveren zelf niet de nodige bewijslast aan en ook artikels en officiële statements van de Griekse autoriteiten vermelden die groepen niet. Er is wel degelijk een kans dat (delen) van de branden in Evros zijn aangestoken, al houden ze ook rekening met een blikseminslag. Volgens het Europese nieuwskanaal Euractiv wijzen de resultaten van het onderzoek van de lokale autoriteiten in die richting.

Oud narratief

Linkse klimaat- of milieuactivisten zouden dus volgens sommigen de branden in Griekenland hebben aangestoken. Ze zouden dat doen om zo te kunnen bewijzen tot welke gevolgen de klimaatverandering kan leiden. 

De claim is niet origineel en ging ook al rond toen de bosbranden begin deze maand op het Hawaiiaanse eiland Maui woedden. Zo verscheen er een opiniestuk op een alternatieve nieuwssite met als titel ‘Klimaatactivisten zorgen ervoor dat mensen sterven’ (hier gearchiveerd). De auteur geeft toe het dat een zware claim is, maar beweert toch ten stelligste dat klimaatactivisten aan de basis van de branden op Hawaï lagen.

Die auteur is niet de enige die gelooft dat klimaatactivisten verantwoordelijk waren voor de branden op Maui. Volgens meerdere socialemediagebruikers zouden de branden een voorbeeld van ecoterrorisme zijn. ‘Allemaal voor de #climatehoax’ lezen we in een tweet van een van de verspreiders van die claim (hier gearchiveerd).

Ook eerdere branden in Griekenland werden al toegeschreven aan klimaatactivisten. Een Nederlandstalige Twitteraar vroeg zich bijvoorbeeld eind juli af of ‘Klimaatextremisten een statement wilden maken’ toen andere delen van Griekenland in brand opgingen (hier gearchiveerd).

Dat klimaatactivisten bosbranden zouden aansteken om zo hun eigen agenda te dienen is dus een reeds bestaand narratief. De recente bosbranden in Griekenland zijn slechts een nieuwe mogelijkheid voor critici van klimaatbeleid en klimaatwetenschap om hun ongenoegen te uiten. Maar is er ook iets van aan?

Ook geen migranten verantwoordelijk

De bosbranden in Griekenland zijn dus geen uitzondering. De zoektocht naar zondebokken breekt meestal snel los na verwoestende branden zoals deze. De usual suspects zijn grootgrondbezitters, rijken en sinds kort ook uitbaters van windmolenparken. 

In het geval van Griekenland komen daar ook migranten bij. Het eiland is als grensland van de Europese Unie een veelgebruikte bestemming voor vluchtelingen die vanuit Turkije de tocht naar Europa wagen. 

Volgens de Europese nieuwssite Euractiv zouden er beelden zijn van Griekse burgers die migranten beschuldigen van brandstichting en zelfs gevangennemen. Euractiv beweert dat de plaatselijke autoriteiten de mogelijkheid van gevallen van brandstichting niet uitsluiten, maar er wijst niets op georganiseerde aanvallen door die bevolkingsgroep.

The Guardian stelt dat migranten net het slachtoffer zijn geworden van de branden. De mensenrechtenorganisatie Amnesty International meent dat de 19 lichamen die gevonden zijn in een verbrand bos nabij de grens met Turkije migranten zijn. Ze leiden dat af uit het feit dat migranten die bossen vaak als illegale migratieroutes gebruiken en er geen Griekse burgers als vermist zijn opgegeven in de regio. De Britse omroep BBC bevestigt in een artikel op zijn website dat de slachtoffers waarschijnlijk migranten waren.