Factcheck: geen bewijs dat Ivermectine aantal coronadoden in India en Mexico spectaculair deed dalen

Deze factcheck is uitgevoerd op basis van de beschikbare informatie op de datum van publicatie. Lees hier meer over hoe we werken.

Volgens een artikel op de Nederlandse website Xandernieuws zou het aantal coronadoden in India en Mexico spectaculair zijn gedaald door het toedienen van het medicijn Ivermectine aan covidpatiënten. Daarvoor bestaat echter geen bewijs.

‘Maar absoluut de mensen willen inspuiten met gif’, schrijft een vrouw op 3 juni op haar Facebookpagina. Ze post daarbij een link naar een artikel van 2 juni op de Nederlandse website Xandernieuws, met als titel ‘Spectaculaire daling aantal doden India en Mexico na toedienen Ivermectine’. Dat artikel bereikte al 14.800 mensen. Volgens nepnieuwsexpert Peter Burger (Universiteit Leiden) is Xandernieuws een ‘bekende complotsite’.

Het aantal coronadoden zou, volgens het artikel op Xandernieuws, zowel in India als in Mexico ‘spectaculair’ zijn teruggelopen sinds het medicijn Ivermectine in die landen wordt gebruikt voor de behandeling van covidpatiënten.

Het geneesmiddel Ivermectine zou volgens de auteur van het artikel al sinds april 2020 door verschillende wetenschappers als bewezen veilig medicijn voor covid-19 naar voor zijn geschoven, ‘maar zwaar door de WHO en alle autoriteiten worden onderdrukt’.

Ivermectine

Ivermectine is een medicijn dat wordt aanbevolen voor de behandeling van ziekten veroorzaakt door parasieten, zoals schurft en luizen. Het medicijn kwam op de radar van covid-19-onderzoekers nadat uit onderzoek in Australië was gebleken dat het medicijn in staat was om het nieuwe coronavirus in vitro te elimineren, dat wil zeggen in een celcultuur in het laboratorium.

Zoals onder meer blijkt uit factchecks van dpa, Full Fact en PolitiFact, is het echter nog niet bewezen dat het medicijn Ivermectine helpt bij de behandeling van covid-19. Er bestaan studies die suggereren dat Ivermectine de kans op overlijden bij covid-19 zou doen dalen, maar wetenschappelijk onderbouwde en door vakgenoten gecontroleerde onderzoeken zijn er nog niet. Er is dus op dit moment geen wetenschappelijk bewijs dat het geneesmiddel veilig en effectief is voor covidpatiënten. Daarom wordt het gebruik bij covidpatiënten door het Europees Geneesmiddelenagentschap (EMA) en de US Food and Drug Administration (FDA) afgeraden.

India

Volgens de auteur van het artikel zou het aantal coronadoden in India de hoogte zijn ingeschoten na de start van de vaccinatiecampagne. Er is echter geen oorzakelijk verband aangetoond tussen de dodentol en de vaccinatiecampagne in India, zoals blijkt uit onder meer deze factcheck van Factcheck Vlaanderen.

India is op 16 januari 2021 beginnen vaccineren, maar de campagne loopt niet bepaald vlot. Er zijn logistieke moeilijkheden en het land heeft een tekort aan dosissen. Eind mei had slechts 11 procent van de bevolking van 1,3 miljard minstens één dosis van een coronavaccin gekregen en was slechts 3 procent van de bevolking volledig gevaccineerd.

In januari en februari bleven de coronacijfers laag, vanaf maart schoten ze de hoogte in. Voor die recente coronagolf zijn verschillende verklaringen. De relatief lage vaccinatiegraad speelt zeker een rol, net als het feit dat er jarenlang te weinig is geïnvesteerd in de Indiase gezondheidszorg. De gevolgen daarvan zijn nu pijnlijk duidelijk: er is een acuut tekort aan ziekenhuisbedden en zuurstof om covidpatiënten te behandelen.

Ook de vergaande versoepelingen van de coronamaatregelen hebben niet geholpen. In maart waren er massabijeenkomsten zoals het hindoefestival Kumbh Mela en voor de lokale verkiezingen werden er grote bijeenkomsten georganiseerd.

Ten slotte speelt wellicht ook de Indiase variant of deltavariant van het coronavirus een rol. Om een oorzakelijk verband vast te stellen is verder onderzoek nodig, maar een studie toonde al aan dat er een verband is tussen de aanwezigheid van die variant in bepaalde Indiase staten en de stijging van het aantal coronagevallen.

Daling

Hoewel er geen bewezen effect is bij covid-19 en de WHO het gebruik afraadt, beveelt de Indiase overheid het geneesmiddel Ivermectine sinds eind april 2021 toch aan als mogelijke behandeling tegen covid-19.

De besmettingen in India kenden een piek rond 9 mei met 391.000 nieuwe gevallen per dag en begonnen sindsdien te dalen. Op 16 mei werden 328.000 nieuwe besmettingen vastgesteld, op 10 juni waren dat er nog 100.000 per dag.

Gezien de korte tijd tussen het aanbevelen van Ivermectine en het begin van de dalingen is het zeer onwaarschijnlijk dat er een causaal verband zou zijn tussen de twee, zoals ook de internationaal erkende factchecker healthfeedback.org schrijft.

Wat de daling in het aantal nieuwe coronagevallen veroorzaakt, is nog niet helemaal duidelijk, maar de daling doet zich vooral voor in steden zoals New Delhi en Mumbai, waar strikte lockdownmaatregelen gelden. In ruraal India, waar dat niet het geval is en waar de gezondheidszorg minder goed uitgerust is en de testcapaciteit beperkt is, blijft het aantal coronabesmettingen toenemen.

Ten slotte daalde het aantal overlijdens niet even sterk als het aantal nieuwe coronagevallen: in de week van 24 mei daalde het aantal nieuwe besmettingen met 26,08 procent, het aantal doden met 7,85 procent. Een ‘spectaculaire daling’ van het aantal doden kun je dat bezwaarlijk noemen. En bovenal: er is geen bewezen verband tussen het gebruik van Ivermectine en de daling van het aantal doden.

Mexico

Ook in de Mexicaanse hoofdstad Mexico-Stad werd volgens het artikel een spectaculaire daling van het aantal doden vastgesteld nadat men covidpatiënten met Ivermectine was beginnen te behandelen. Dat wordt geïllustreerd met een grafiek van een zekere Juan Chamie, die volgens zijn LinkedIn-profiel data-analist is bij een Amerikaans energiebedrijf, en als vrijwilliger betrokken is bij een klinisch onderzoek naar de effectiviteit van Ivermectine bij de behandeling van covid-19. Op zijn Twitterprofiel post de man nogal wat studies over het gebruik van Ivermectine. Hij berichtte ook over een studie in Mexico-Stad.

Volgens een Braziliaanse factcheck van AFP van 24 mei bewijst dat onderzoek in Mexico-Stad niet dat het aantal ziekenhuisopnames van covidpatiënten met 76 procent afneemt door het gebruik van Ivermectine, zoals vaak gedeelde posts op sociale media in Brazilië beweren.

De regering van de Mexicaanse hoofdstad lichtte het bewuste onderzoek op 14 mei toe op een persconferentie. Oliva López Arellano, hoofd van het departement Volksgezondheid van Mexico-Stad, legde uit dat het ging om een studie die was begonnen op 28 december 2020. Aan 83.000 covidpatiënten met milde of matige symptomen werd een set met drie medicijnen, waaronder Ivermectine, bezorgd. Vier maanden later bleek dat, in vergelijking met patiënten die de set niet kregen, de kans op ziekenhuisopname met 52 tot 76 procent was gedaald.

Bij de vergelijking werd rekening gehouden met leeftijd, geslacht, onderliggende aandoeningen en zwaarte van de symptomen. Het effect kan evenwel zeker niet volledig en rechtstreeks aan Ivermectine worden toegeschreven, omdat de set een combinatie van geneesmiddelen bevatte. Dat de patiënten die de medicijnen kregen van nabij werden opgevolgd door de overheidsdiensten en dus beter dan gemiddeld waren omringd, kan ook hebben meegespeeld. Bovendien kan het onderzoek niet vaststellen of mensen de medicijnen daadwerkelijk hebben ingenomen, op welk moment ze dat al dan niet deden, en of ze bijkomende medicatie hebben gekregen om hun symptomen te behandelen. Hetzelfde geldt voor de controlegroep. De auteurs van het onderzoek nemen aan dat de controlegroep de drie medicijnen niet heeft gebruikt, maar zekerheid hebben ze daarover niet. Een eenduidig causaal verband tussen het gebruik van (enkel) Ivermectine en de veronderstelde daling van het aantal ziekenhuisopnames kan dus niet worden vastgesteld op basis van dit onderzoek.

Op 15 mei verscheen de tekst over het onderzoek op de officiële website van de regering van Mexico-Stad. Het onderzoek is enkel beschikbaar in preprint. Dat betekent dat de gegevens nog niet definitief zijn en nog niet zijn beoordeeld of gevalideerd door andere wetenschappers.

In een draadje op Twitter heeft de Mexicaanse statisticus Omar Yaxmehen Bello-Chavolla al gewezen op de onvolkomenheden van het onderzoek en de verkeerde interpretaties van sommige resultaten. Aan Comprova, een factcheckingcollectief waarvan AFP Checamos deel uitmaakt, zei Max Igor Lopes, specialist infectieziekten van de Universiteit van São Paulo (USP), dat het resultaat van de studie wel de aandacht trekt maar dat het onderzoek zijn beperkingen heeft. Vooral het feit dat er drie geneesmiddelen in de medische kit zaten en het feit dat er geen garantie is dat de patiënten geen andere behandelingen kregen, vindt Igor Lopes problematisch.