Factcheck: geen bewijs dat geld van Europese Unie voor UNRWA naar schoolboeken met ‘jodenhaat’ gaat

Volgens een artikel van Doorbraak en socialemediagebruikers zou de EU betalen voor Palestijnse schoolboeken die ‘jodenhaat’ bevatten. De Europese Unie financiert inderdaad UNRWA, een organisatie die in Palestina onderwijs aanbiedt. UNRWA gebruikt daarbij boeken die opgesteld zijn door de Palestijnse Autoriteit. Er is echter geen bewijs voor dat de boeken die in die scholen gebruikt worden daadwerkelijk betaald zijn met geld uit de EU.

Deze factcheck is uitgevoerd op basis van de beschikbare informatie op de datum van publicatie. Lees hier meer over hoe we werken.

Doorbraak kopt: ‘Jodenhaat in Palestijnse schoolboeken betaald door de EU’. Volgens de nieuws- en opiniesite financieren de Verenigde Naties (VN) met Europees belastinggeld scholen voor Palestijnse kinderen. De boeken die de scholen gebruiken zouden ‘jodenhaat’ bevatten, tijdens lessen die mede gefinancierd zijn door de EU.

Ook op sociale media gaat die bewering rond. Zo deelde een aantal Nederlandstalige X-accounts het artikel op hun tijdlijn (hier, hier, en hier). Ook politicus Sam  van Rooy (Vlaams Belang) deelde de bewering op X.

In een reactie op een van de X–posts wijst iemand federaal minister van Ontwikkelingssamenwerking Caroline Gennez (Vooruit) uitdrukkelijk met de vinger. ‘Uhu, alles wordt gecontroleerd. Niets kan in verkeerde handen belanden. Fake news he, Caroline Gennez’, stelt die gebruiker.

De kritiek op Europese steun voor de schoolboeken past in de bredere discussie rond steun aan de Palestijnen. Volgens sommigen zou de steun aan Palestina bij Hamas belanden, die ze vervolgens voor oorlogsdoeleinden zou gebruiken. De discussie barstte los na de verrassingsaanval van Hamas op 7 oktober 2023. . 

Volgens een eerdere factcheck van Knack is er geen bewijs dat het Belgische ontwikkelingsgeld voor Gaza bij Hamas terechtkomt.

Maar komt het Europese geld wel terecht bij de door de VN gesubsidieerde scholen? En wordt dat geld vervolgens gebruikt om boeken met antisemitische elementen te betalen?

Onderwijs verzorgd door de VN

De VN-deelorganisatie UNRWA zet zich mee in voor het onderwijs in Palestina. De organisatie werd opgericht nadat bij de oprichting van de nieuwe staat Israël in 1948 miljoenen Palestijnen werden verdreven. De Algemene Vergadering van de VN richtte de organisatie United Nations Relief and Works Agency for Palestinian Refugees in the Near East (UNRWA) op om de gevluchte Palestijnen bij te staan.

Onderwijs is een van de belangrijkste bevoegdheden van het UNRWA. In 2021 volgden volgens UNRWA bijna 545.000 kinderen les in een door UNRWA gesubsidieerde school. Het gaat zowel om kinderen in de bezette Palestijnse gebieden als om Palestijnse vluchtelingen die slachtoffer zijn van de conflicten in Syrië en Libanon. Daarnaast werkt de organisatie ook rond gezondheidszorg, infrastructuur en sociale zekerheid. 

Het zijn net die door UNRWA gesponsorde scholen die het artikel onder vuur neemt. De boeken die in de scholen gebruikt worden zijn níét samengesteld door UNRWA. Het agentschap geeft zelf aan dat het ervoor kiest om de curricula te gebruiken van de landen waar het actief is. Voor de bezette Palestijnse gebieden is dat de Palestijnse Autoriteit (PA).

Een eerdere factcheck van Knack toont wel degelijk aan dat ook de recentste versies van de boeken nog antisemitisme bevatten.

‘België en Vlaanderen betalen flink mee’, voegt de auteur van Doorbraak eraan toe. Hij verwijst daarvoor naar extra bijdragen ‘uit Brussel’ in september 2023 en een overeenkomst tussen UNRWA en de Vlaamse regering uit 2022. Uit die overeenkomst leren we dat de Vlaamse Regering tussen 2022 en 2024 479.000 euro uittrok voor UNRWA.

EU grootste sponsor van UNRWA

Maar worden de schoolboeken die UNRWA gebruikt ook gefinancierd door de EU, zoals het artikel van Doorbraak stelt? Op de website van UNRWA is een beknopt overzicht van het budget van de organisatie terug te vinden. Daar lezen we dat het budget het agentschap gebruikt wordt om zowel personeels- als andere kosten te dekken. 

We vinden er ook meer gedetailleerde uiteenzettingen over het budget van UNRWA. Het recentste budgetoverzicht gaat over 2020-2021. Zo werd in 2021 553.554 dollar gebruikt voor het onderwijsluik van UNRWA. Het leeuwendeel van het budget van UNRWA stroomt naar de Gazastrook. Het budgetoverzicht toont duidelijk aan dat de EU met voorsprong de grootste donor van UNRWA was in 2020 en 2021 (p. 29).

We lezen dat UNRWA scholen voorziet van ‘essentieel schoolmateriaal’ voor 278.938 leerlingen. Dat zou om de bewuste schoolboeken kunnen gaan (p. 25). 

Het budgetoverzicht geeft ook een concreet overzicht van waar het budget voor onderwijs voor gebruikt wordt (Tabel 4-2, p. 58). Het gros  daarvan – 455.263 dollar – dient om personeelskosten te dekken. Bij niet-personeelskosten wordt geen melding gemaakt van schoolboeken, enkel van ‘benodigdheden’. Daar werd in 2021 slechts 6632 dollar aan besteed.

Op 9 december 2023 werd in het Europees Parlement een parlementaire vraag gesteld aan de Europese Commissie met het duidelijke voorstel: ‘Maak fondsen voor UNRWA voorwaardelijk aan de inhoud van Palestijnse schoolboeken.’ Volgens de Europees Parlementsleden die de vraag mee ondertekenden worden de salarissen van de ambtenaren die de schoolboeken opstellen mee betaald door de Europese Unie. Ze bedoelen daarmee weliswaar ambtenaren van de Palestijnse Autoriteit en niet van UNRWA, lezen we verder in de parlementaire vraag.

Maar er is dus geen bewijs dat het geld dat bestemd is voor UNRWA daadwerkelijk gebruikt wordt voor de aankoop van de boeken die opgesteld worden door de PA en gebruikt worden in scholen van UNRWA.