Factcheck: geen bewijs dat antitankwapen voor Oekraïne bij Mexicaans drugskartel belandde

Op sociale media circuleert een foto waarin een Mexicaans kartellid te zien zou zijn met een antitankwapen op zijn schouder. Het wapen zou oorspronkelijk geleverd zijn aan het Oekraïense leger en via de zwarte markt bij een Mexicaans kartel zijn terechtgekomen. Maar experts zeggen dat er geen bewijs is voor wapensmokkel tussen het Oekraïense leger en Mexicaanse drugkartels. Bovendien is het wapen ook op andere, meer nabije zwarte markten te verkrijgen. 

Deze factcheck is uitgevoerd op basis van de beschikbare informatie op de datum van publicatie. Lees hier meer over hoe we werken.

Op 1 juni post een Nederlandstalige Twitteraccount een foto, waarop we een man zien die op zijn rechterschouder een zwaar wapen draagt  (hier gearchiveerd). Hij draagt ook een rugzak met een schorpioenembleem op. ‘Wapens die naar Oekraïne hadden moeten gaan, zijn nu in handen van Mexicaanse drugkartels. Regeringen, niet alleen de Amerikaanse, en de NAVO hebben de gevaarlijkste criminele organisaties van de wereld wapens bezorgd. Maar denk nu niet dat Oekraïne corrupt is’, lezen we in de tweet.

Onder de foto lezen we het volgende: ‘Een militant met het insigne van het notoire Mexicaanse Golfkartel werd gefilmd in de staat Taumalipas met een Amerikaans antitankwapen. Milenio TV (een Mexicaanse nieuwszender, nvdr.) identificeerde het wapen als een Javelin. Van die Javelins zijn er duizenden naar Oekraïne gestuurd door het Pentagon.’ Waar het screenshot vandaan komt, is niet duidelijk. 

Ook de Russische ambassade in Mexico tweette het screenshot, met volgende tekst erbij: ‘We willen graag jullie aandacht vestigen op de Zweeds-Amerikaanse AT-4 antitankraketwerper, die wordt gedragen door een vertegenwoordiger van de Mexicaanse kartels in de staat Tamaulipas. Dit type wapens wordt actief naar Oekraïne gestuurd. Zolang het Westen gedachteloos wapens blijft leveren aan het regime in Kiev en veel geld verdient aan deze handel, zullen we de gevolgen van deze acties waarschijnlijk al in Mexico zien (…).’  De tweet is 1,3 miljoen keer bekeken. Het screenshot circuleert ook op Facebookprofielen (hier en hier gearchiveerd). 

Klopt het dat het wapen in de foto een Javelin is en dat die oorspronkelijk aan Oekraïne geleverd werd? 

We gaan eerst op zoek naar het originele artikel. We geven in  Google ‘Mexico Oekraïne kartel wapens’ in en stoten zo op een artikel van de Nederlandse alternatieve nieuwssite Frontnieuws. Knack schreef al eerder over die website, die regelmatig nepnieuws verspreidt. Als bron voor het nieuws verwijst Frontnieuws naar een artikel van Russia Today, gepubliceerd op 31 mei. Zowel Frontnieuws als Russia Today verwijzen naar een videofragment van de Mexicaanse zender als bron van het nieuws. We vinden het volledige videofragment terug op YouTube. 

In het fragment horen we de presentatrice het volgende zeggen: ‘Een vermoedelijk lid van het Tamaulipas-kartel werd gefilmd met een van de meest exclusieve en krachtige wapens, een Javelin, die theoretisch alleen aan het leger wordt verkocht en bijvoorbeeld is gebruikt bij de invasie van Oekraïne. Op de zwarte markt kost het wapen, dat hij op zijn rechterschouder draagt, tussen de 20.000 en 60.000 dollar (…)’ Op geen enkel moment in het fragment zegt ze dat het wapen in de video afkomstig is van Oekraïne.

Er zijn nog andere aanwijzingen dat het wapen dat de man draagt niet uit Oekraïne afkomstig is. In een artikel van Reuters lezen we dat de Verenigde Staten inderdaad Javelins leverden aan het Oekraïense leger. Maar volgens specialisten is het wapen op de foto geen Javelin. Dat verklaart onder meer defensiespecialist Mark Hvizda aan de factcheckers van persagentschap AP. Het wapen op de foto is volgens Hvizda een AT-4, een draagbaar antitankwapen dat gebouwd wordt door het Zweedse bedrijf Saab Bofors Dynamics.

Alexander Mitchell, hoofd externe relaties bij het Institute of the Study of War (ISW), een denktank uit Washington, verklaarde aan factcheckorganisatie LeadStories , dat het uitgesloten is dat het wapen in de video een Javelin is: ‘Het wapen in de video is duidelijk een AT-4, geen Javelin. (…) Het ISW heeft geen bewijs gevonden dat er Javelins of andere wapens gesmokkeld worden van Oekraïne naar Mexico.’

Raytheon Techologies, het bedrijf dat Javelins produceert, verklaarde eveneens aan LeadStories dat het wapen in het fragment geen Javelin is. Daarnaast is de gele band rond het wapen een aanwijzing dat het niet gaat om een wapen dat door Oekraïne werd verkocht. De band is eigen aan de AT-4, zoals we ook zien op deze foto’s. In een handleiding van de AT-4, te vinden op de website Global Security, lezen we dat een ‘gele band een oefenwapen aanduidt’.

Zou het dan een AT-4 zijn die geleverd werd aan Oekraïne en vervolgens bij Mexicaanse kartels terechtkwam?

Zowel Zweden als de Verenigde Staten hebben AT-4’s aan Oekraïne geleverd. Dat lezen we in artikels van de Amerikaanse nieuwssite Business Insider en de Oekraïense site Ukrinform. Maar voor de stelling dat een deel van die wapens gesmokkeld zouden zijn naar Mexico, is er geen bewijs, zeggen specialisten en topmensen van het Amerikaanse ministerie van Defensie.

Universitair docent Nathan Jones, verbonden aan de Sam Houston State University in Texas, verklaarde aan AP dat in Mexico zeventig procent van de gesmokkelde wapens afkomstig is uit de Verenigde Staten. Hij bestempelde het als ‘extreem onwaarschijnlijk’ dat een kartel een AT-4 uit Oekraïne zou hebben gekregen. ‘Zwaardere wapens als deze worden normaal gesproken niet aan Amerikaanse militaire voorraden onttrokken’, vulde Jones nog aan. 

Luitenant-ter-zee Tim Gorman, een woordvoerder van het Amerikaanse Pentagon, stelde in een mail aan de factcheckers van het Franse nieuwsagentschap AFP dat  er ‘geen geloofwaardig bewijs is van het illegaal wegsluizen van materiaal voor veiligheidsbijstand dat oorspronkelijk bestemd was voor Oekraïne.’ 

Guadalupe Correa-Cabrera, universitair hoofddocent aan de George Mason University en expert op het gebied van de betrekkingen tussen de VS en Mexico en de georganiseerde misdaad, verklaarde aan AFP dat gewapende groepen in Mexico al lange tijd op de zwarte markt toegang hebben tot wapens uit de hele wereld. Correa-Cabrera benadrukt dat er in het algemeen weinig bekend is over de handel in wapens op de zwarte markt. ‘Het is al moeilijk te bevestigen dat de man op de foto lid is van het Golfkartel en er is geen enkel bewijs dat de raket die hij vasthield afkomstig is van een Amerikaanse levering aan Oekraïne. We weten eigenlijk niets. Een foto van een vermeend lid van een kartel is geen bewijs dat deze wapens op een bepaalde manier zijn verkregen’, aldus Correa-Cabrera aan AFP. 

Volgens andere experten met wie persbureau AP contact opnam zou het waarschijnlijker zijn dat het wapen afkomstig is van andere zwarte markten die geografisch dichter bij Mexico liggen, zoals de Verenigde Staten of andere Zuid-Amerikaanse landen. Onder meer de legers van Argentinië, Brazilië en Chili beschikken over AT-4’s. Dat lezen we in artikels van diverse gespecialiseerde websites. Ook het Mexicaanse leger zou dergelijke wapens bezitten.