Factcheck: Foto van ‘vreemdelingen’ bij barbecue komt van anonieme Twitter-account

Deze factcheck is uitgevoerd op basis van de beschikbare informatie op de datum van publicatie. Lees hier meer over hoe we werken.

Honderdduizenden Vlamingen zagen op hun Facebook-tijdlijn een foto passeren van ‘vreemdelingen’ bij een barbecue in een publieke ruimte. Of de foto werd genomen voor of tijdens de lockdown, en waar de foto werd gemaakt, valt niet te achterhalen. Maar de bron is wel te traceren: een anonieme Twitteraar uit het Verenigd Koninkrijk.

Op 17 april plaatst een West-Vlaamse vrouw een foto op Facebook waarop zes mannen in een publieke ruimte barbecueën. Volgens haar is de foto genomen tijdens de lockdown. Ze roept op om het beeld massaal te delen. Meer dan 4400 mensen gaan in op die oproep, waardoor honderdduizenden Vlamingen de foto zien opduiken op hun tijdlijn. De foto werd echter niet door de West-Vlaamse genomen.

De zoektocht naar de oudste versie van deze foto brengt ons op het Russische internetforum YaPlakal, letterlijk ‘Ik huilde’. Op dat forum kunnen leden foto’s posten. De bedoeling is om zoveel mogelijk ‘likes’ te scoren met je grappige of shockerende bijdrage.

Iemand lanceert een oproep om stiekem mensen te fotograferen die de lockdown aan hun laars lappen. Het is een soort publieke schandpaal waar sprake is van ‘wilde dieren’. Bij de foto’s van samenscholingen ontstaat er discussie of deze foto’s niet dateren van vóór de coronacrisis. Het gebladerte aan de bomen doet vermoeden dat een paar foto’s niet in de vroege lente, maar in de herfst werden genomen. Sommige foto’s dateren van 2015. Iemand met het pseudoniem ‘vdc’ post op 30 maart een bijgesneden versie van de foto die Knack onderzoekt. Volgens hem gaat het over ‘Roemenen in Brittanië’.

Op de Roemeense nieuwssite Interes Public wordt diezelfde dag de foto gebruikt bij een artikel waarin een Roemeen getuigt over corona in het Verenigd Koninkrijk: ‘Niet iedereen is zich bewust van de ernst van de situatie’. Copyright ontbreekt bij de foto, maar de barbecue zou zich afspelen in een buitenwijk van Birmingham, Kings Heath.

Anonieme Johnson-fan

De oudste online versie van de foto vinden we effectief in het Verenigd Koninkrijk en meer bepaald op de anonieme Twitter-account @BrexitDoor. De man of vrouw achter deze account is een fan van Boris Johnson. De voormalige Labour-leider Jeremy Corbyn moet het ontgelden als ‘COrbyn-19’.

Op zondagavond 29 maart post BrexitDoor de bewuste foto met een bijschrift over de vermeende straffeloosheid van Roemenen in het Verenigd Koninkrijk en een oproep om Boris Johnson te mailen, omdat anders ‘deze nachtmerrie nooit zal ophouden’.

Lees verder onder de afbeelding

De foto met bijschrift wordt 562 keer gedeeld en lokt haatdragende reacties uit over ‘vuil ongedierte’ dat moet ‘opdonderen’. De metadata van de foto, onder andere de details over locatie en tijdstip, vallen niet te achterhalen. Volgens de Twitter-bio van BrexitDoor woont de persoon achter de account in Newcastle Upon Tyne, al hoeft die info uiteraard niet correct te zijn. Van Birmingham is hier geen sprake.

De locatie van de foto blijkt niet te bepalen. De foto bevat te weinig visuele aanwijzingen, op het speeltuig en de bankjes na. Een zoektocht op Google Earth en een vergelijking met foto’s van speeltuinen in de buurt van Birmingham en Newcastle levert geen resultaat op.

Dat de barbecue plaatsvond in een publieke ruimte in het Verenigd Koninkrijk is waarschijnlijk: we komen veel gelijkaardige speelzones tegen. Het vogelperspectief doet vermoeden dat de fotograaf op een balkon stond of vanuit het raam van op een verdieping kiekte. De mensen op de foto hebben (op het moment dat de foto wordt genomen) kennelijk niet door dat ze gefotografeerd worden.

Belangrijker nog dan de locatie is de datum waarop de foto werd gemaakt. Het is niet omdat de foto online werd geplaatst op 29 maart, dat ze niet al eerder werd genomen. De Britse lockdown ging in op 24 maart.

Het seizoen valt moeilijk te achterhalen, maar de foto zou in maart genomen kunnen zijn. Een aanduiding dat er coronamaatregelen gelden – in de vorm van politielint of een informatiebord – ontbreekt op de foto. Wie goed kijkt ziet wel dat er een kind op de glijbaan zit. Kortom, het moment waarop de foto werd genomen is giswerk. Het enige wat we met zekerheid kunnen zeggen is dat de foto online kwam terwijl de Britse lockdown al bezig was.

Duitsland en Nederland

Ondanks de onduidelijke oorsprong van de foto, duikt het beeld op verschillende plaatsen weer op. Telkens volgen er verbolgen reacties over moslims of Oost-Europeanen. Over de ware identiteit van de mensen op de foto weten we echter niets.

Op 2 april plaatst een Duitser de foto op Facebook, zijn bericht wordt 2700 keer gedeeld. Diezelfde dag plaatst ook een Nederlander de foto op de sociaalnetwerksite. Zijn bericht wordt 14.000 keer gedeeld en 1,4 miljoen keer bekeken. Het bijschrift dat hij gebruikt, luidt: ‘Volla social distance en onze kinderen zitten binne en onze verrijking voor de bevolking zit gezellig te BBQ in de speeltuin zo gaan we binnen een jaar nog binnen zitten massaal delen zeg ik’

Lees verder onder de geanonimiseerde screenshots

De West-Vlaamse dame, met wie deze factcheck begon, zag dit bericht. Dat weten we omdat ze exact het bijschrift van de Nederlander, inclusief schrijffouten, overnam toen ze de foto twee weken later nogmaals online plaatste. Zo kwam deze foto terecht op de tijdlijn van vele Vlamingen.

* Bijgewerkt op 30/09/2020 om 11:20 om gearchiveerde Facebookposts toe te voegen aan het artikel. Op die manier ligt de factcheck meer in lijn met hoe factchecks volgens recente wetenschappelijke inzichten optimaal impactvol worden gepresenteerd.