Factcheck: er zijn indicaties dat schaaldieren pijn kunnen voelen

‘Kreeften en krabben kunnen pijn voelen’, zo lazen we in een GAIA-publicatie. Volgens onderzoek en experts zijn er inderdaad indicaties dat schaaldieren mogelijk pijn ervaren. We beoordelen de stelling als eerder waar.

Deze factcheck is uitgevoerd op basis van de beschikbare informatie op de datum van publicatie. Lees hier meer over hoe we werken.

In Gids voor de beginnende vegan, een publicatie van dierenrechtenorganisatie GAIA, lazen we: ‘In tegenstelling tot wat de visindustrie beweert, kunnen kreeften en krabben ook perfect pijn voelen.’ Wanneer we contact opnemen met GAIA verwijst men naar een publicatie uit 2020, Kreeften ervaren pijn. Daarin wordt onder meer een overzichtsartikel uit 2014 geciteerd met 15 criteria om vast te stellen of dieren pijn ervaren. Voorbeelden daarvan zijn dat het dier na een schadelijke prikkel zijn gedrag wijzigt op lange termijn, of dat het zelfbeschermend gedrag vertoont, ‘zoals het beschermen van de wond, manken, wrijven of likken aan de wond’.

Er wordt ook uitgebreid verwezen naar het onderzoek van Robert W. Elwood, die decennialang het gedrag van schaaldieren bestudeerde. Daaruit bleek onder meer dat strandkrabben met hun scharen wrijven en krabben aan hun met azijnzuur behandelde mond. En dat heremietkreeften die in hun schelp een elektrische schok toegediend kregen, sneller verhuisden naar een nieuwe schelp, tot minstens één dag na de schok (en dus niet vanuit een reflex).

In de publicatie geeft GAIA toe dat het ‘wetenschappelijk onmeetbaar (is) om te beoordelen wat schaaldieren “voelen” wanneer ze worden blootgesteld aan schadelijke prikkels’. Maar ‘de onderzoeksresultaten zijn wel consistent met de ontwikkelde meetbare criteria voor pijn en met de werkbare definitie van pijn’.

Volgens professor biologie Gudrun De Boeck (Universiteit Antwerpen) is het onderzoek van Elwood zeer degelijk. ‘Er is veel discussie over wat pijn nu precies betekent. Maar als dieren zich bewust zijn van een schadelijke prikkel, ze zich die herinneren en hun gedrag aanpassen, dan kunnen we toch concluderen dat ze een vorm van pijn gewaarworden. Die is misschien niet helemaal hetzelfde als menselijke pijn, maar de vraag is of dat relevant is. De conclusie lijkt me te zijn dat je die dieren op een zo humaan mogelijke manier doodt, en dus niet zomaar poten van krabben uittrekt — wat bepaalde chefs in het verleden jammer genoeg wel deden. De meeste restaurants hebben intussen de goede praktijk om schaaldieren eerst af te koelen op ijs. Aangezien het koudbloedige dieren zijn, vertraagt dat hun reactie. Daardoor zijn ze al vrij goed verdoofd voor hun erg korte doodsstrijd in kokend water.’

Volgens Hans van de Vis, senior onderzoeker welzijn van vissen (Wageningen University & Research), is het toch belangrijk om een slag om de arm te houden. ‘Wij publiceerden in 2015 een literatuurstudie over het welzijn van krabben en kreeften, vanuit de vraag of ze verdoofd moeten worden alvorens hen te doden. We verwezen onder meer ook naar het onderzoek van Elwood, die zelf stelt dat zijn bevindingen“consistent with the idea of pain” zijn. Net als hij blijven wij dus voorzichtig. We kunnen niet met zekerheid stellen of die dieren pijn lijden, maar vanuit het voorzorgsprincipe is het goed om technieken te ontwikkelen om ze te verdoven voordat ze worden gedood.’