Factcheck: er is een verband tussen ochtendtypes en een verlaagd risico op depressie

‘Uit onderzoek blijkt dat ochtendmensen minder risico hebben op een depressie’, lazen we in Goed Gevoel. Er blijkt inderdaad een associatie te zijn. We beoordelen de stelling als waar.

Deze factcheck is uitgevoerd op basis van de beschikbare informatie op de datum van publicatie. Lees hier meer over hoe we werken.

In Goed Gevoel lazen we in een kort artikel dat ‘uit onderzoek blijkt dat ochtendmensen minder risico hebben op een depressie. Wetenschappers ontdekten dat mensen die volgens hun genen meer kans hadden om een ochtendmens te zijn, minder vaak moeite hadden met het nemen van beslissingen, zich minder vaak waardeloos voelden en minder vaak weinig energie hadden.’

Online vinden we de studie terug waarop die uitspraak gebaseerd is. Er werd gewerkt met zeer grote databanken, zoals de UK Biobank. Enerzijds werd gekeken naar genetische informatie die gelinkt is aan ons chronotype (of we een ochtendtype, avondtype of dagtype zijn) en ook (bij een deel van de individuen) naar gemeten slaapdata. Anderzijds werd gekeken naar informatie over depressie. Wat bleek? Er is een associatie tussen een ochtendmens zijn en tot 23 procent minder kans hebben op een depressie.

‘Het lijkt me een degelijke studie met een zeer grote onderzoekspopulatie’, zegt professor Nathalie Vanderbruggen, psychiater in het UZ Brussel. ‘Ook uit ander onderzoek blijkt dat uitgesproken avondtypes meer kans hebben op depressie, en dat er ook associaties zijn met andere psychische problemen, zoals verslaving en eetstoornissen. Al gaat het altijd om correlaties, het is heel moeilijk om een causaal verband hard te maken. De onderzoekers schuiven wel enkele hypotheses naar voren. Zo worden ochtendmensen meestal meer blootgesteld aan daglicht, wat een positief effect heeft op het gemoed. Bovendien is onze samenleving sterk afgestemd op ochtendmensen, waardoor avondmensen bijna constant met een “sociale jetlag” kampen.’

Ook professor Johan Verbraecken, medisch coördinator van het slaapcentrum in het UZA, vindt het een betrouwbare studie. ‘Ze zijn vertrokken vanuit de data van bijna 700.000 individuen, best indrukwekkend. Die genetische factoren zijn een interessante insteek. Maar als je een oorzakelijk verband wilt bewijzen, moet je het anders aanpakken. Dan zou je proefpersonen die een uitgesproken avondtype zijn, kunnen vragen om lange periodes vroeger op te staan, om te kijken of dat de kans op depressies verkleint. In de praktijk is dat uiteraard geen sinecure. Maar de hypotheses die naar voren worden geschoven, houden wel steek. Wie vroeger opstaat, heeft gemiddeld genomen een betere afstemming tussen werk en rust. In de bouwsector wordt bijvoorbeeld vroeg begonnen: ‘s ochtends ligt ons cortisolgehalte hoger, waardoor ons lichaam beter functioneert. Daarnaast heb je inderdaad meer blootstelling aan licht. Bovendien zou het beloningssysteem in onze hersenen ‘s ochtends gevoeliger zijn, waardoor je sneller plezier ervaart. Of we met deze resultaten ook aan de slag kunnen, is nog de vraag. Ons chronotype ligt genetisch vast: 10 à 15 procent van de mensen is een ochtendtype, nog eens 10 à 15 procent is een avondtype, de rest zijn dagtypes. Avondtypes zouden preventief kunnen proberen wat vroeger op te staan om zo het risico op een depressie te verkleinen, maar een eenvoudige klus is dat niet.’