Factcheck: ‘Een nieuw onderzoek voor Dutroux is pure tijdverspilling’

Deze factcheck is uitgevoerd op basis van de beschikbare informatie op de datum van publicatie. Lees hier meer over hoe we werken.

Dat zei gerechtspsychiater Hans Hellebuyck onlangs in het Het Laatste Nieuws. Maar klopt dat wel?

Marc Dutroux kreeg levenslang. Psychiaters oordeelden dat hij een psychopaat is. Na 23 jaar cel vraagt hij vervroegde vrijlating. De rechtbank heeft drie psychiaters aangesteld om zijn geestestoestand te onderzoeken.

Gerechtspsychiater Hellebuyck noemt dat tijdverspilling: ‘We wéten dat hij een psychopaat is. Daar genees je niet van. Psychopaten worden met ouder worden misschien iets minder agressief en impulsief. Maar andere persoonlijkheidskenmerken, zoals het gebrek aan empathie en hun manipulatieve karakter, blijven. Er is dus altijd gevaar op recidive.’

Psychiater Nils Verbeeck behandelt seksuele delinquenten. Hij wijst erop dat een gedetineerde het recht heeft om vervroegde vrijlating te vragen, want ‘dat zijn de regels in onze democratische rechtsstaat’. ‘Het gaat over meer dan een psychiatrisch onderzoek. Ook zijn gedrag in de gevangenis wordt bekeken. Hoe gaat hij met bewakers om? Wat zegt de psychosociale dienst? Hoe groot is zijn kans op werk en huisvesting, enzovoort.’ Op basis van dat alles oordeelt de rechtbank. ‘In zo’n dossier moet je alles professioneel onderzoeken. Dat lijkt me dus allesbehalve tijdverspilling.’

Professor Kurt Audenaert (UGent) is het daarmee eens. Als psychiater en criminoloog doet hij onderzoek naar agressie en grensoverschrijdend gedrag. ‘Psychiaters moeten over een rechtbankbeslissing niet zomaar een mening geven. Er moet worden onderzocht of bij meneer Dutroux verandering te meten is en wat de prognose is.’ Beide psychiaters wijzen erop dat psychopathie niet in de DSM staat, het diagnostische handboek waarin psychische ziektebeelden beschreven staan. Psychopathie is geen psychiatrische ziekte, maar een persoonlijkheidsstoornis die wordt gemeten met specifieke criteria op een schaal van nul tot veertig. De grens ligt rond dertig punten. Verbeeck wijst erop dat het gros van de mensen met psychopathische kenmerken in de maatschappij functioneert en nooit criminele feiten pleegt.

Manipulatief gedrag en gebrek aan empathie zijn basiskenmerken. Is dat te behandelen? Neurowetenschappers van de universiteit van Groningen publiceerden in 2013 in het tijdschrift Brain (Oxford University Press) onderzoek over empathie en concludeerden dat psychopaten wel inlevingsvermogen hebben, maar dat moeten leren in- en uitschakelen. De Radboud Universiteit Nijmegen onderzocht hersenscans van psychopaten waaruit bleek dat het emotiecentrum in hun brein minder verbonden is met andere hersendelen. Die afwijkingen kunnen worden behandeld met antidepressiva en gedragstherapie.

Volgens Verbeeck bewijst steeds meer onderzoek dat bepaalde factoren behandelbaar zijn.

‘Vaak gaat het om behandelbare combinaties van narcisme en antisociale persoonlijkheid’, zegt professor Audenaert. ‘De voorwaarde is dat de persoon voluit aan de therapie meewerkt. Maar de samenleving wil uiteraard 100 procent zeker weten dat een dader geen recidivist wordt en dat kun je niet echt voorspellen.’

Dutroux blijft na nieuw onderzoek wellicht in de gevangenis, maar niets doen is geen optie, vinden de psychiaters. Misschien komt hij ooit vrij en alleen daarom moet men hem proberen te behandelen, aldus Audenaert.

Knack maakt onderdeel uit van Roularta Media Group.