Factcheck: een langdurig werkloze die een hoger pensioen krijgt dan iemand die 40 jaar heeft gewerkt, kan dat?

In een radio-interview heeft Kamerfractieleider voor N-VA Axel Ronse het over ‘die Waalse dame die haar hele leven werkloos was en 220 euro netto pensioen meer overhoudt dan haar vriendin die haar hele leven keihard heeft gewerkt’. De vergelijking blijkt gebaseerd op een situatie uit 2017. Volgens de nu geldende regels zouden de pensioenen van de twee dichter bij elkaar liggen, maar het grote verschil in gewerkte jaren zou zich niet weerspiegeld zien in het pensioenbedrag.

Deze factcheck is uitgevoerd op basis van de beschikbare informatie op de datum van publicatie. Lees hier meer over hoe we werken.

Een Radio 1-luisteraar stuurt ons een vraag naar aanleiding van een interview met Axel Ronse, Kamerfractieleider voor N-VA, in De Ochtend op 13 februari, de dag waarop in Brussel naar schatting 60.000 mensen kwamen betogen tegen de plannen van de regering-De Wever.

In dat interview zegt Ronse op een bepaald ogenblik het volgende: ‘Ik denk dat mensen vandaag betogen voor die Waalse dame die haar hele leven werkloos was en 220 euro netto pensioen meer overhoudt dan haar vriendin die haar hele leven keihard heeft gewerkt.’ (01:45)

De luisteraar die ons mailde wil graag weten of de uitspraak over het pensioen van die twee vriendinnen kan kloppen. We vragen Axel Ronse naar zijn bron. Hij stuurt ons een artikel door dat in juni 2017 verschenen is in Het Nieuwsblad, met als titel ‘Werkloze Caroline krijgt hoger pensioen dan vriendin die 40 jaar heeft gewerkt’.

Virginie en Caroline

Het stuk gaat over Virginie (61) en Caroline (59), twee vriendinnen uit Henegouwen die in 2017 op de drempel van hun pensioen stonden en hadden laten uitrekenen hoeveel dat pensioen zou bedragen. 

Virginie, die bijna 40 jaar had gewerkt, waarvan het grootste deel als zelfstandige, zou het moeten stellen met 925 euro bruto per maand, 220 euro minder dan haar vriendin Caroline, die 6 jaar had gewerkt en 33 jaar werkloos was geweest. 

Virginie was zo ontsteld dat ze contact opnam met de Waalse televisiezender RTL, die haar verhaal gebruikte om de ongelijkheid tussen de pensioenstelsels aan te klagen. 

De reden voor die ongelijkheid is dat het pensioen van werknemers, zelfstandigen en ambtenaren op een andere manier wordt berekend, zo leggen experten uit in het  Nieuwsblad-artikel.

Een andere reden voor het hogere pensioen van Caroline is dat zij, als werknemer, meer kan genieten van de zogenaamde gelijkgestelde periodes dan Virginie als zelfstandige. Dat zijn dagen waarop iemand niet werkt, maar die voor de pensioenberekening toch als gewerkte periodes beschouwd worden. 

2017 versus 2025

Dat was de situatie in 2017. Tussen 2017 en nu is er wel een en ander aangepast aan de pensioenen. Heeft dat iets veranderd voor Virginie en Caroline?

Het antwoord van Ronse op die vraag is kort: ‘De gelijkgestelde periodes zijn nog altijd niet aangepast. Dat gaan we nu doen. Het enige dat een invloed kan hebben gehad op dit voorbeeld is dat het wettelijk pensioen van zelfstandigen ondertussen werd versterkt.’

In het nieuws

We steken ons licht op bij Guido Van Limberghen, professor socialezekerheidsrecht aan de VUB, die in het artikel uit 2017 ook werd geciteerd, en bij professor socialezekerheidsrecht Ria Janvier (UAntwerpen), die zich nog herinnert dat de casus het nieuws haalde. ‘Ik heb toen contact opgenomen met de RVA, om na te vragen of dat realistisch was, 33 jaar lang werkloos zijn. Ze hebben mij toen bevestigd dat dat inderdaad gebeurde.’

‘De situatie die indertijd de pers haalde, had betrekking op een vergelijking van twee verschillende situaties: een werkloze werknemer en een zelfstandige. De pensioenen van zelfstandigen zijn om diverse redenen gemiddeld nog altijd minder hoog dan die van werknemers’, reageert professor Van Limberghen.

Correctiecoëfficiënt

Een belangrijke verklaring voor die lagere zelfstandigenpensioenen is dat de beroepsinkomsten waarop ze worden berekend voor de loopbaanjaren van 1984 tot en met 2020 worden verminderd door de toepassing van een correctiecoëfficiënt. 

‘Die coëfficiënt varieerde, maar kwam gemiddeld neer op 0,6. Op die manier wordt het rustpensioen van een alleenstaande zelfstandige berekend als 60 procent van 60 procent van de nettoberoepsinkomsten, wat neerkomt op 36 procent. Voor alleenstaande werknemers, daarentegen, wordt 60 procent van het brutoloon van elk betrokken jaar genomen’, legt Van Limberghen uit.

Minimumpensioen

‘Voor zelfstandigen met minder hoge beroepsinkomsten maar een voldoende lange pensioenloopbaan, wordt dit effect geneutraliseerd door de toekenning van een minimumpensioen’, zegt Van Limberghen. De Vivaldi-regering heeft dat opgetrokken tot het niveau van het minimumpensioen voor werknemers. ‘Bovendien heeft de regering-De Croo de minimumpensioenen drie jaar op rij, in 2021, 2022 en 2023, aanzienlijk verhoogd, met 2 procent per jaar, indexering niet meegerekend’, voegt professor Janvier daar aan toe. 

Sinds 1 februari 2025 bedraagt het minimumpensioen 1808,77 euro voor een alleenstaande, op voorwaarde dat die een volledige loopbaan van 45 jaar achter de rug heeft. Voor mensen met een carrière van 30 à 45 jaar, wordt het pensioen proportioneel berekend. Dat zou  ook het geval zijn voor Virginie, die een lange loopbaan heeft opgebouwd.

‘De pensioenregeling voor zelfstandigen is in de voorbije 20 jaar sterk verbeterd. De in 2020 doorgevoerde afschaffing van de correctiecoëfficiënt zal voor jonge zelfstandigen, die gestart zijn vanaf 2021, een groot verschil maken,’ besluit Van Limberghen. ‘Maar dat is dus nog niet het geval voor Virginie uit het voorbeeld.’

Wat met haar vriendin Caroline? 

In de periode 2017-2025 zijn de gelijkgestelde periodes nog niet aangepast, zoals Axel Ronse (N-VA) opmerkt. De werkloosheidsjaren tellen nog altijd mee voor het pensioen, als waren het gewerkte jaren. Maar in die periode is wél gesleuteld aan het pensioenbedrag dat werknemers krijgen voor de periodes waarin ze werkloos waren. Er wordt nu niet meer uitgegaan van het laatste loon dat iemand verdiende voor hij werkloos werd, maar van een laag fictief loon. ‘Maar,’ benadrukt professor Janvier, ‘die nieuwe regeling heeft geen invloed op het pensioen van Caroline, omdat die al gepensioneerd was op het moment dat ze inging.’ 

Mochten de twee vriendinnen nu op pensioen gaan, dan zou het verschil in pensioenbedrag geen 220 euro meer bedragen. ‘Hun pensioenen zouden dicht bij elkaar liggen’, stelt professor Janvier. ‘Het blijft natuurlijk wrang dat je zo’n groot verschil in gewerkte jaren niet weerspiegeld ziet in het pensioenbedrag.’

Volgens de regering-De Wever moet werken meer lonen en moet dat verschil dus groter worden. Als de nieuwe regering haar voornemen uitvoert om de werkloosheidsuitkeringen te beperken in de tijd, dan zal dat volgens Van Limberghen het geval zijn. ‘Voor werkloze werknemers die niet meteen ander werk vinden, zal de pensioenloopbaan korter worden.’