Factcheck: ‘Een hamburger kost eigenlijk 200 euro’

Deze factcheck is uitgevoerd op basis van de beschikbare informatie op de datum van publicatie. Lees hier meer over hoe we werken.

Die stelling lazen we onlangs in een interview met Tobias Leenaert (EVA) in De Morgen. Maar klopt dat wel?

‘Het is logischer om te stoppen met subsidies aan de vleesindustrie’, zei Tobias Leenaert, oprichter van het Ethisch Vegetarisch Alternatief (EVA), onlangs in De Morgen. ‘Maar het zal veel moeite kosten om het Europese landbouwsysteem te hervormen’, lazen we in het interview. ‘Men probeert dat al jaren. Uiteindelijk zullen we niet anders kunnen dan de hoge gezondheids- en milieukosten te verrekenen in de prijs van vlees. Dat is al eens gebeurd, als oefening: voor een hamburger kom je dan uit op 200 euro.’

Waar komt dat cijfer vandaan?

Uit een interview dat hij in De Standaard las, zegt Leenaert aan de telefoon. ‘Ik weet niet in welke mate het klopt en was misschien beter terughoudender geweest’, zegt hij.

Los van de vraag hoe de waarde van zo’n boom werd geschat, gaat men voorbij aan het feit dat veel rundvlees van ándere landbouwsystemen komt.

Het interview waarnaar Leenaert verwijst, verscheen een maand geleden in kranten van Mediahuis. ‘4,25 euro, dat is wat een Big Mac kost. Maar als je alle verborgen kosten zou meerekenen, dan zou die 200 euro moeten kosten’, zei Michaël Wilde van het Nederlandse bedrijf Eosta, een distributeur van biologische groenten en fruit. Voor de aannames en de berekening achter die 200 euro voor een hamburger wordt verwezen naar de Brits-Indiase auteur Raj Patel en diens boek The Value of Nothing uit 2009. Wat we daarin lezen, laat vermoeden dat Patel de berekening niet zelf heeft gedaan. ‘Volgens een rapport van het Centre for Science and Environment (CSE) in India zou een hamburger van runderen op een ontbost stuk oerwoud in werkelijkheid zo’n 200 dollar kosten’, schrijft hij. In een voetnoot verwijst Patel naar een stuk getiteld ‘ Why a hamburger should cost $200‘, in de krant Financial Times van 12 januari 1994. Daarin staat over de achterliggende berekening echter geen woord, behalve de aanname dat een ‘volwassen woudboom in India’ volgens ‘full-cost pricing’ 50.000 dollar waard zou zijn volgens CSE.

‘Los van de vraag hoe de waarde van zo’n boom werd geschat, gaat men voorbij aan het feit dat veel rundvlees van ándere landbouwsystemen komt’, zegt bio-ingenieur Stefaan De Smet (UGent), die gespecialiseerd is in vleesproductie.

Net als De Smet noemt landbouweconoom Willy Baltussen (Wageningen University & Research) de 200 euro ‘erg overdreven’. In een studie waarin hij met collega’s de impact van verschillende veehouderijsystemen op milieu en klimaat berekende, kwam hij voor rundvlees uit op een totaalbedrag – maatschappelijke kosten meegerekend – dat hoger lag dan de winkelprijs. Maar zelfs in het meest milieubelastende systeem bedroeg het sowieso niet meer dan het dubbele daarvan. Zulke milieukosten berekenen doe je met veel onzekerheden, en dat geldt zeker voor de gezondheidskosten. ‘Als dat al kan’, zegt Baltussen. ‘Daar heb ik geen ervaring mee. Een alternatief bedrag durf ik dus niet te noemen.’

Bio-ingenieur Erik Mathijs (KU Leuven) vindt geen enkele studie die de kosten voor gezondheidszorg mee verrekent. ‘Dat lijkt me onmogelijk goed te doen, alleen al omdat vlees eten niet één op één sowieso tot gezondheidskosten leidt.’ Als je de maatschappelijke kosten mee in rekening brengt, die niemand nu betaalt maar wij met z’n allen later, zou vlees duurder zijn. ‘Een hamburger van 5 euro kost dan misschien 10 euro, maar zeker geen 200’, zegt Mathijs.

Bronnen

• De Morgen, 29 september 2019
• Gazet van Antwerpen, 1 september 2019
• De Standaard, 29 augustus 2019
• Forbes, 16 juli 2014
• The New York Times, 15 juli 2014
• The Indypendent, 19 november 2009
• Financial Times, 12 januari 1994
• Youtube
• Lexicon of food
• Grist
• The Value of Nothing (2009), via Google Books
• Wageningen Economic Research (2017)
• Journal of Cleaner Production (2012), onderzoek achter betaalmuur
• Food Policy (2005), onderzoek achter betaalmuur
• Ecological Economics (1999), onderzoek achter betaalmuur
• E-mailverkeer met Erik Mathijs (KU Leuven), 30 september – 1 oktober 2019
• E-mailverkeer met Stefaan De Smet (UGent), 30 september – 1 oktober 2019
• E-mailverkeer met Willy Baltussen (Wageningen University), 30 september – 2 oktober 2019
• Interview met Erik Mathijs (KU Leuven), 30 september 2019
• Interview met Stefaan De Smet (UGent), 30 september 2019
• Interview met Willy Baltussen (Wageningen University), 30 september 2019

Alle bronnen zijn laatst geraadpleegd op 2 oktober 2019, tenzij anders vermeld.

* Bijgewerkt op 10/10/19 om 14:21, om bronvermeldingen en hyperlinks toe te voegen aan het artikel.

Krasse uitspraak, straf cijfer of dito feit in de actualiteit gezien? Stuur uw vraag met exacte bronvermelding van het citaat naar factchecker@knack.be

Knack maakt onderdeel uit van Roularta Media Group.