Factcheck: Dat geboortevolgorde een rol speelt bij angst en depressie, lijkt onwaarschijnlijk

‘Oudste kind en enig kind hebben meer kans op depressieve klachten’, zo kopte Ouders van nu. Volgens experts strookt dit niet met de wetenschappelijke consensus en biedt het geciteerde onderzoek te weinig transparantie. We beoordelen de stelling als eerder onwaar.

*Wie zei het?Ouders van nu. *Is het waar?Volgens experts stroken de conclusies van dit onderzoek, dat weinig transparantie biedt, niet met de wetenschappelijke consensus. We beoordelen de stelling als eerder onwaar.

Deze factcheck is uitgevoerd op basis van de beschikbare informatie op de datum van publicatie. Lees hier meer over hoe we werken.

Op Ouders van nu lazen we een artikel over de impact van geboortevolgorde op psychisch welbevinden. ‘Uit onderzoek van Epic Research onder de medische dossiers van ruim 180.000 kinderen blijkt dat eerstgeboren kinderen met broers en zussen op hun achtste 48 procent meer kans hebben op angst en 35 procent meer kans op depressieve klachten, vergeleken met hun jongere broertjes en zusjes.’ Bij enige kinderen zijn de resultaten vergelijkbaar. Online vinden we de studie van onderzoeksbureau Epic Research, dat inderdaad tot die conclusies komt.

Volgens professor ontwikkelingspsychologie Bart Soenens (UGent) strookt dit helemaal niet met de wetenschappelijke consensus. ‘In het verleden werden er verschillende degelijke onderzoeken over gepubliceerd, onder andere een grootschalige studie uit 2015 met grote steekproeven uit Duitsland, Groot-Brittannië, en de VS. Uit die studie en vergelijkbare andere studies bleek dat de effecten van geboortevolgorde op persoonlijkheidskenmerken – die sterk gerelateerd zijn aan psychisch welbevinden – verwaarloosbaar zijn.’

‘Alleen op het vlak van intelligentie is er een klein effect, daarop scoren oudste kinderen gemiddeld iets hoger. Dat gaat om goed gecontroleerde, representatieve studies, onderworpen aan peerreview, wat toch de gouden standaard is in het wetenschappelijk onderzoek. Het onderzoek van Epic Research – een bureau dat ik niet ken – heeft wel enkele troeven. Zo werd met een grote dataset gewerkt en werden de resultaten gecontroleerd op “storende variabelen” zoals een verleden van psychische aandoeningen en sociale kwetsbaarheid. Anderzijds wordt gesproken van gediagnosticeerde angst en depressie, maar het is me onduidelijk waar die diagnoses vandaan komen. Hebben de onderzoekers die gesteld? Of artsen? Of komt deze informatie van de ouders? Bovendien werd dit onderzoek niet onderworpen aan een peerreview. Omdat het conflicteert met de wetenschappelijke consensus moeten we erg kritisch en voorzichtig omspringen met deze conclusies.’

Daar is Philippe Noens, docent gezinswetenschappen (Hogeschool Odisee), het mee eens. ‘Voor dit onderzoek werkten twee wetenschappelijke teams onafhankelijk van elkaar met dezelfde dataset en kwamen ze blijkbaar tot hetzelfde resultaat, maar dan heb je nog geen externe peerreview. Sommige keuzes vind ik ook onduidelijk: psychische kwetsbaarheid van de moeder wordt meegenomen als storende variabele, maar wat met andere gezinsleden?’

Noens: ‘Als er al een associatie is tussen geboortevolgorde en de kans op angst of depressie, lijkt dat me zeker niet de belangrijkste factor. Negatieve jeugdervaringen, zoals gepest worden, of worstelen met je seksuele geaardheid en emotieregulatieproblemen spelen een grotere rol. De intuïtie dat geboortevolgorde ertoe doet, leeft heel sterk, maar puur wetenschappelijk is er tot nu toe weinig evidentie gevonden. Dat er een een-op-eenverband zou zijn, zoals deze studie concludeert, is te simplistisch. Eerst zou deze conclusie gereproduceerd moeten worden, in transparanter onderzoek.’

Bronnen

 In het artikel vindt u links naar alle gebruikte bronnen. 

Bovendien namen we voor deze factcheck contact op met de volgende mensen: 

Telefoongesprek en mailverkeer met Bart Soenens (UGent), 20-22 november 2024.

Telefoongesprek en mailverkeer met Philippe Noens (Odisee), 20-22 november 2024. 

Alle bronnen werden voor het laatst geraadpleegd op 22 november 2024.