Factcheck: Britse app om duurzaam vervoer te promoten was tijdelijk en niet verplicht

Op sociale media is ophef ontstaan over een Britse app die naar verluidt ‘je bewegingen trackt om je aan te zetten duurzaam vervoer te gebruiken’. Die app was een tijdelijke actie, die afliep op 30 september, van de stad Sunderland en de app was niet verplicht. Een vergelijking die online wordt gemaakt met het Chinese sociaalkredietsysteem is kort door de bocht.

Deze factcheck is uitgevoerd op basis van de beschikbare informatie op de datum van publicatie. Lees hier meer over hoe we werken.

Op 11 oktober plaatst een anonieme Twitteraccount volgende boodschap online (hier gearchiveerd): ‘In Groot-Brittannië lanceerden ze een app die je bewegingen volgt om je “duurzaam transport” te laten gebruiken.’ Het Twitterbericht zelf heeft een laag bereik, maar het bevat een screenshot van een Engelstalige tweet (hier gearchiveerd) die meer dan 7000 keer werd gedeeld en 23.000 keer werd geliked.

Bovendien circuleren er meer screenshots van deze tweet op Facebook.

De Engelstalige tweet gaat als volgt: ‘Dit is krankzinnig. In Groot-Brittannië hebben ze een app gelanceerd die je bewegingen volgt om je “duurzaam vervoer” te laten gebruiken. Je krijgt punten voor het gebruik van het openbaar vervoer en fietsen. Dit klinkt als een sociaalkredietscore… Weet je nog dat dit een gekke samenzweringstheorie werd genoemd?’ 

Sociaalkredietscore verwijst volgens Amnesty International naar Chinese experimenten die gedaan worden met het versterken van sociale controle door het monitoren, beoordelen en bijsturen van individueel gedrag. In de overheidspilots op dit gebied wordt (online) gedrag centraal geregistreerd. Op basis daarvan krijgen Chinese burgers een “score” toebedeeld. Die score is gelinkt aan een straf- en beloningssysteem waarmee burgers gestimuleerd worden om bepaald gedrag te vertonen.

Wat behelst die Britse app? En gaat een vergelijking met de Chinese surveillancemaatschappij hier op?

De vaak gedeelde tweet is afkomstig van Peter Imanuelsen. Hij noemt zichzelf een ‘Zweedse journalist’ en ‘politiek commentator’. Volgens de actiegroep HopeNotHate is hij echter een ‘holocaustontkenner’ en ‘verspreider van complottheorieën’. 

Onder zijn virale tweet reageert hij met een artikel van 10 oktober op zijn eigen blog met als titel ‘Dit klinkt verdacht veel als socialekredietscore’.

Zijn blogpost handelt over een app die BetterPoints heet. Hij linkt onder meer naar een pagina op de website van de havenstad Sunderland, in het noorden van Engeland: ‘Inwoners van Sunderland zullen beloningen kunnen verdienen voor actiever en duurzamer vervoer. De gemeente is een samenwerking aangegaan met BetterPoints, een app die uw reisbewegingen via GPS op uw smartphone volgt en u beloont met punten voor het gebruik van duurzamere vervoerswijzen zoals lopen, fietsen en openbaar vervoer. De punten kunnen vervolgens worden ingewisseld voor beloningen zoals kortingen in plaatselijke winkels, gratis koffie, vouchers of donaties aan goede doelen.’

De stad Sunderland ging dus een samenwerking aan met het bedrijf BetterPoints. Dat bedrijf motiveert naar eigen zeggen ‘sinds 2010 mensen om hun gedrag te veranderen om de luchtvervuiling te verminderen, filevorming tegen te gaan en de gezondheid en het welzijn te verbeteren’.

Op de site van het bedrijf vinden we meer uitleg over het project in Sunderland. De actie liep van 1 maart 2022 tot 30 september 2022. Je kon 1 punt verdienen per minuut wandelen, fietsen, brommerrijden, hardlopen of een elektrische fiets of e-scooter gebruiken in Sunderland (met een maximum van 60 per dag). Je kon ook 10 punten verdienen door de bus, metro of trein te nemen voor reizen van meer dan een halve mijl (805 meter). Die punten kon je dan omruilen voor kortingsbonnen of omzetten naar een schenking voor een goed doel.

De stad Sunderland laat in een persbericht weten dat zij het project heeft gesubsidieerd om ‘mensen aan te moedigen om hun auto minder te gebruiken en om meer te kiezen voor actieve en duurzame mobiliteit’.

BetterPoints is transparant over privacyvoorwaarden van de app op hun site. Die vermelden expliciet dat je de tracking, die automatisch bijhoudt of je punten verdient door je duurzaam voort te bewegen, kan uitschakelen: ‘Om tracking uit te schakelen, drukt u op play in de BetterPoints App en schuift u naar “off”, of gaat u naar de locatie-instellingen op uw toestel en schakelt u tracking uit voor de BetterPoints App.’

Volgens diezelfde privacyvoorwaarden worden ‘strikte procedures en beveiligingsfuncties gebruikt’ om de vertrouwelijkheid en veiligheid van uw persoonsgegevens te waarborgen’. Wanneer je je account bij BetterPoints sluit,  ‘worden […] persoonsgegevens verwijderd of permanent geanonimiseerd’. Of dit effectief gebeurd, valt moeilijk na te gaan, maar we vonden geen indicaties dat hieraan verzaakt zou worden. 

Nergens vinden we terug dat het gebruik van de app verplicht zou zijn. Bij het Chinese sociaalkredietsysteem zijn er ook straffen voorzien voor ongewenst gedrag, dat is bij de Britse app niet het geval. Er is alleen een positieve beloning en er zijn geen nadelen verbonden aan de app niet of weinig gebruiken. Bovendien ging het dus over een tijdelijk project dat reeds is afgelopen.

Al bovenstaande elementen zijn verschillend aan het sociaalkredietsysteem zoals Amnesty dat definieert, namelijk een ‘centraal geregistreerd straf- en beloningssysteem’.