Factcheck: bloed geven verhoogt noch verlaagt de kans op bloedkanker

‘Bloed geven kan ons lichaam helpen om gezondere cellen te produceren en zelfs de kans op bloedkanker verkleinen’, zo lazen we op de website van The Independent. Uit onderzoek blijkt dat bloed doneren de kans op bloedkanker niet verhoogt, maar dat betekent niet dat het de kans verlaagt. We beoordelen de stelling als eerder onwaar.

Deze factcheck is uitgevoerd op basis van de beschikbare informatie op de datum van publicatie. Lees hier meer over hoe we werken.

In The Independent lazen we dat ‘wetenschappers hebben ontdekt dat bloed geven ons lichaam kan helpen om gezondere cellen te produceren en zelfs de kans op bloedkanker kan verkleinen’. Er wordt verwezen naar een artikel in het tijdschrift Blood.

Dat laatste is erg degelijk, vindt professor Peter Vandenberghe, diensthoofd hematologie aan UZ Leuven. ‘Maar de conclusie is wel een stuk genuanceerder dan in The Independent. Het artikel vertrekt vanuit de vraag of mensen die frequent bloed geven, een verhoogd risico kunnen hebben op bloedkankers (leukemie).

‘Dat lijkt misschien een vreemde vraag, maar ze is niet geheel onlogisch: door vaak bloed te geven, verlies je (voornamelijk rode) bloedcellen. Het beenmerg moet dat verlies compenseren door extra bloedcellen te produceren. Het moet continu harder werken en meer cellen laten groeien, wat een risicofactor kan zijn voor ontsporende en ongecontroleerde groei zoals bij leukemie.’

Gelukkig blijkt er geen verhoogd risico te zijn. ‘De aanmaak van bloed in het beenmerg begint bij deling van hematopoëtische stamcellen. Hun nakomelingen delen verder om later te ontwikkelen tot rode bloedcellen, witte bloedcellen of bloedplaatjes, in astronomische aantallen, elke dag opnieuw. Bij elke celdeling wordt de DNA-code gerepliceerd, bijna maar niet volledig perfect, met enkele foutjes bij elke deling.

‘Naarmate je ouder wordt en je stamcellen meer hebben gedeeld, sluipen er meer en meer foutjes (mutaties) in hun DNA. Sommige mutaties doen witte bloedcelvoorlopers iets sneller groeien, als een eerste stapje in de richting van leukemie. De frequentie van die mutaties was niet verschillend tussen donoren en controlepersonen.

‘Wel vond men bij donoren verrassend genoeg vaker mutaties die voorlopercellen in de richting van rode bloedcellen sturen. Bloeddonatie zorgt dus inderdaad voor hematopoëtische stress, maar op een selectieve manier voor rodebloedcelproductie. Frequent bloed geven verhoogt de kans op leukemie (witte bloedcelkanker) dus niet. Maar dat betekent niet dat het die kans verkleint.’

Dat beaamt Véronique Van Gaever, donorarts-expert bij Rode Kruis-Vlaanderen. ‘Eerdere studies en ook deze concluderen dat bloedkankers niet vaker voorkomen bij frequente donoren. Uit ander onderzoek weten we trouwens dat bloed doneren andere gezondheidsvoordelen heeft, zoals een verminderd risico op hart- en vaatziekten.

‘Hierbij speelt de motivatie om er als donor zelf een gezondere levensstijl op na te houden, de kleine gezondheidscheck bij elke donatie en het mentaal welbevinden bij altruïstisch handelen, maar wellicht ook het bloedverlies zelf.

‘Daardoor wordt onder andere meer ijzer verbruikt, dat zo minder kans krijgt om zich op te hopen in de weefsels waar het voor vorming van vrije zuurstofradicalen kan zorgen. Die worden gelinkt aan heel wat chronische ziekten, waaronder bepaalde kankers. Bloed doneren wordt dan ook geassocieerd met een gedaald risico op ijzerafhankelijke kankers zoals lever, maag- en slokdarmkanker.’