Factcheck: Belgische afdeling AK-partij verspreidt gemanipuleerde foto van Erdogan

Deze factcheck is uitgevoerd op basis van de beschikbare informatie op de datum van publicatie. Lees hier meer over hoe we werken.

De Belgische tak van de Turkse AK-partij verspreidt op Facebook een gemanipuleerde foto van de partijvoorzitter en president van Turkije, Recep Erdogan. Leidt Erdogan een massagebed, zoals het beeld laat zien? Neen, het blijkt te gaan om een foto uit Albanië in 2014 waaraan hij later is toegevoegd.

Op 18 februari plaatst de Belgische tak van de Turkse conservatieve AK-partij een afbeelding (hier gearchiveerd) op zijn Facebookpagina. We zien een afbeelding van een mensenmassa en daaronder een foto van de Turkse president en voorzitter van de AKP, Recep Erdogan, die een gebed leidt. Er is een visuele gelijkenis tussen de afbeelding en de foto van Erdogan. De tekst bij het beeld in het Turks is: ‘Wij zijn de kinderen van onze voorouders. Wees fier want zij waren degenen die de wereld veranderden.’ Het Facebookbericht wordt 513 keer gedeeld en 95.000 mensen zien het zo op hun tijdlijn passeren.

De Belgische tak van Erdogans AK-partij heeft 86.000 volgers of Facebook. Dat is niet verwonderlijk, want bij de Turkse gemeenschap in ons land is Erdogan populair. Bij de laatste presidentsverkiezingen in 2018 stemde drie kwart van de Turken in België op Erdogan. Dat was meer dan de 52,4 procent steun die Erdogan in eigen land kreeg. Ongeveer 75.000 Turkse burgers brachten toen in België een stem uit. In 2023 zijn er opnieuw Turkse presidentsverkiezingen.

In de commentaren wordt het bericht positief onthaald: ‘veel geluk’ , ‘proficiat’ en ‘moge God jullie zegenen’. Over de echtheid van de beelden lijkt weinig discussie.

We laden de afbeelding op in de Russische zoekmachine Yandex en focussen eerst op het bovenste deel. Dat lijkt afkomstig uit de film ‘Fetih 1453’.

Als we een trailer van die film (vanaf 0:48, onder) vergelijken met de Facebookpost (boven) dan blijkt die overeen te komen.

Volgens de Internet Movie Database zien we acteur Devrim Evim, vooraan in beeld, die sultan Mehmet de Tweede vertolkt in de film Fetih 1453 uit 2012. Fetih betekent ‘verovering’. De film vertelt de geschiedenis van de Ottomaanse verovering van Constantinopel, het huidige Istanboel, op de Byzantijnen.

De Facebookpost toont dus de visuele gelijkenis tussen deze epische filmscène en de biddende Erdogan voor een mensenmassa. De verovering van Istanboel, die van de Ottomaanse staat een rijk maakte, leeft tot op vandaag voort bij Turkse nationalisten. De herdenking van dat historisch feit wordt jaarlijks uitgebreid gevierd, vaak in aanwezigheid van Erdogan.

Toeval?

De foto van de biddende Erdogan lijkt sterk op de filmscène met Mehmet de Tweede. Is hier sprake van toeval? Om dit na te gaan analyseren we de foto.

We focussen nu met Yandex op het onderste deel van de afbeelding op Facebook. Zo komen we uit bij een hetzelfde beeld op Twitter (rood kader).

Dat Twitterbericht (hier gearchiveerd) van 19 mei 2019 toont dezelfde foto. Wat opvalt is dat Erdogan meer uitgelicht lijkt dan de andere personen op de foto. Dit zou kunnen wijzen op beeldmanipulatie.

Yandex herkent ook een zeer gelijkaardig beeld (geel kader).

We zoeken verder met deze afbeelding via Google en komen uit bij een artikel op een Russische site waarin een vergelijkbaar beeld voorkomt. Op die foto zien we als voorganger niet Erdogan zonder hoofddeksel, maar iemand anders mét hoofddeksel.

We vergelijken de foto op die Russische site (links) met de foto op sociale media van Erdogan (rechts). We zien dezelfde personen bidden achter de voorganger, maar op de ene foto zien we die mensen op de linkerkant en op de andere aan de rechterkant (blauwe en rode kaders). Ook de wegmarkering op de grond zien we de ene keer links en de andere keer rechts. De afbeelding met Erdogan is dus een gespiegelde versie van de foto op de Russische site.

De foto met Erdogan kwam later online en is van slechtere kwaliteit. Daaruit leiden we af dat de foto met Erdogan een bewerkte versie is van de oudere, originele foto links.

Onderstaande animatie vergelijkt de twee afbeeldingen.

Wat zien we op de foto?

Waar en wanneer werd de oorspronkelijke foto genomen? We laden de foto op Google Afbeeldingen. Google suggereert ‘religieuze tolerantie in Albanië’ als mogelijke kernwoorden voor deze afbeelding.

De foto werd gepubliceerd in het Amerikaanse tijdschrift Newsweek op 31 maart 2015 bij een artikel over religieuze tolerantie in Albanië (hier gearchiveerd). Volgens Newsweek is de fotograaf van de foto Olshi Shehu en komt de foto uit de beelddatabank van Getty Images. We zoeken verder met die informatie.

Zo vinden we de originele foto op de site van Getty. Volgens het bijschrift werd de foto genomen op 4 oktober 2014 bij een plein in Tirana, de hoofdstad van Albanië. We zien een gebed tijdens het Offerfeest, dat in 2014 inderdaad op 4 oktober plaatsvond.

Wanneer we de foto (onder) vergelijken met Google Streetview van de Boulevard der Martelaren van de Natie in Tirana (boven), dan zien we dezelfde boom (blauwe kaders), dezelfde gebouwen in de achtergrond (rode kaders) en dezelfde wegmarkering (paarse kaders). De foto werd dus zeker op die plek in Tirana genomen.

Waar is Erdogan?

Was Erdogan toen in Tirana? Volgens het door de staat geleide Turkse persagentschap Anadolu Agency vierde Erdogan het Offerfeest in 2014 in de Blauwe Moskee in de Turkse hoofdstad Istanboel. Een video op YouTube, opgeladen op 6 oktober 2014, die een beveiligde escorte met auto’s laat zien, lijkt dat te bevestigen. Begin oktober 2014 belde Erdogan ook met toenmalig vicepresident van de Verenigde Staten Joe Biden. In elk geval vinden we geen aanwijzing dat Erdogan in die periode in Albanië zou zijn geweest.

We doen nogmaals een zoekopdracht met Yandex en focussen nu op Erdogan.

Na enkele zoekopdrachten met dit fragment van de afbeelding komen we uit op een artikel op de Turkse site internethaber.com. Volgens die site zouden we een foto zien van Erdogan die bidt op het Martelarenplein in de Libische stad Tripoli. We googelen met die informatie en vinden een foto (rood kader) van Erdogan die bidt in Tripoli bij een artikel van 17 september 2011 op de nieuwssite Taghrib. Ook Al-Jazeera berichtte hierover. Erdogan was toen premier van Turkije.

Wanneer we die foto (links) vergelijken met de foto in de Facebookpost (rechts), zien we dat Erdogan tweemaal exact dezelfde houding aanneemt. Erdogan werd dus uit de foto uit Tripoli in 2011 geknipt en geplakt op de foto uit Albanië in 2014.