Factcheck: ‘Appen op de fiets is niet zo gevaarlijk’

Deze factcheck is uitgevoerd op basis van de beschikbare informatie op de datum van publicatie. Lees hier meer over hoe we werken.

Deze citaatkop lazen we in de Volkskrant. Maar klopt het wel?

‘Appen op de fiets niet zo gevaarlijk’: het was een citaatkop in de Volkskrant die onze aandacht trok. ‘Wie zich al append op de fiets in het verkeer begeeft, is levensgevaarlijk bezig, is het idee. Maar appende fietsers lijken nauwelijks meer brokken te maken’, lazen we. ‘Deze opmerkelijke bevindingen doen onderzoekers van verkeersonderzoeksinstituut SWOV en de TU Delft.’

De studie is gepubliceerd in het vakblad Accident Analysis and Prevention. ‘De wetenschappers ondervroegen 2249 fietsers in diverse leeftijdscategorieën naar hun smartphonegebruik op de fiets, en hoe vaak ze daarbij betrokken raakten bij een ongeval’, berichtte de krant, en de uitkomst wekte bij de onderzoekers ‘enige verbazing’. Misschien ‘appen’ fietsers alleen als de verkeerssituatie het toelaat, of rijden ze voorzichtiger? Hoe dan ook, ‘de wetenschappers benadrukken dat hun onderzoek niet betekent dat fietsers nu massaal kunnen gaan appen’, zo eindigt het bericht.

Terecht. Maar of ‘appen op de fiets niet zo gevaarlijk’ is?

Dat blijkt alvast niet uit de bewuste publicatie, vertelt medeauteur Agnieszka Stelling (SWOV) aan Knack. De studie is een deel van haar lopende doctoraatsonderzoek. ‘Ze gaat over geluid, over de vraag naar het verkeersrisico van bellen en muziek luisteren terwijl je fietst’, zegt Stelling. ‘Niet over appen of sms’en. Dat hebben we niet bevraagd, en dat is een cruciaal verschil. Wie appt, richt de ogen op het scherm en niet op de weg, terwijl wie naar muziek luistert of een telefoongesprek voert normaal gewoon voor zich uit kijkt.’

Of (al dan niet met koptelefoon) bellende of groovende fietsers vaker bij een ongeval betrokken zijn dan anderen, kon de studie niet achterhalen. ‘We hebben de vraag gesteld’, zegt Stelling. ‘Maar helaas – nou ja, helaas – rapporteerden ze te weinig ongevallen om statistische analyse te kunnen doen.’ Plan B dan maar. ‘We hebben gevraagd hoe vaak ze naar hun inschatting in gevaarlijke situaties waren terechtgekomen, en vonden geen verband met het bellen en muziek beluisteren.’ De kwestie is actueel omdat de Nederlandse regering smartphonegebruik op de fiets wil verbieden vanaf 2019. Bij ons is al een verbod. ‘Het is een van de weinige artikels die veel duidelijker in de Belgische wegcode staan dan in die van de ons omringende landen’, zegt woordvoerder Stef Willems van Vias, het vroegere Belgisch Instituut voor Verkeersveiligheid. ‘Behalve wanneer zijn voertuig stilstaat of geparkeerd is, mag de bestuurder geen gebruik maken van een draagbare telefoon die hij in de hand houdt, stipuleert artikel 8.4. Of je nu op de fiets zit of op een paard, je mag niet met je gsm in de hand bellen, appen of sms’en. Ook niet aan een overweg of stoplicht.’

Doe je dat wel, dan kan een agent je ‘in principe’ bekeuren. Wouter Bruyns van de lokale politie Antwerpen weet ook hoeveel dat kost: ‘116 euro.’

Is appen op de fiets ‘niet zo gevaarlijk’ of net wel? Het risico is moeilijk te meten, maar volgens verschillende onderzoeken is het alvast niet nul. ‘Personen die bij elke fietsrit elektronische apparatuur bedienen, hebben 40 procent meer kans op een ongeval dan personen die het nooit doen’, lezen we bijvoorbeeld in het Nederlandse rapport Verkeersveilig gebruik maken van smart devices én smart mobility (2017). ‘In 3 à 4 procent van de fietsongevallen heeft telefoongebruik mogelijk een rol gespeeld.’